admin tarafından yazılmış tüm yazılar

B?R M?LYON KEL?ME

Mayıs 24, 2015Uncategorizedadmin

T�rkiye�nin be?eri sermayesini ve entellekt�el kapasitesini art?rman?n �ok �nemli bir yolu, bireylerin okuma al??kanl???n? geli?tirmektir. Bilimsel ara?t?rmalar g�stermektedir ki, okuma yetene?i geli?mi? ve kitap okuma al??kanl??? olan �?renciler, daha kolay problem ��zen, daha yarat?c?, ve okuldaki ba?ar?s? (matematik ve fen dersleri dahil) daha y�ksek �?rencilerdir. Kitap okumak, insan beyninin analiz yetene?ini art?rmaktad?r. D�zenli kitap okuma al??kanl??? olan insanlar?n bilgi sentezi yapma ve de?i?ik d�?�nce ve fikirleri kar??la?t?r?p analiz etme yetenekleri ilerler.

Dolay?s?yla, �al??an?n?n daha �retken, ortalama insan?n?n daha ak?ll? ve yarat?c? oldu?u bir toplum i�in insanlara okuma al??kanl???n? a??lamak gerekir.

Bunu ba?arman?n bir yolu, Amerika�n?n baz? yerlerinde uygulanan bir y�ntemi T�rkiye�de de uygulamak ve �?rencilerin, normal okul m�fredat?n?n d???nda, y?lda B?R M?LYON KEL?ME okumalar?n? sa?lamakt?r. Bu bir milyon kelime, orta�?retim ve �st� �?renciler i�in ge�erli olup, y?lda yakla??k 25 kitap okumak anlam?na gelir.

?lk�?retim seviyesi �?rencileri i�in ise bu rakam daha d�?�k (500,000 kelime) olarak d�?�n�l�r, ve k��k ya?ta �?renciler i�in ana-baba deste?i (�ocu?un okumas?na yard?mc? olmak) gerekir ba?lang?�ta.

Y?lda B?R M?LYON KEL?ME y�ksek bir rakam olarak g�z�kse de, bu asl?nda ger�ekle?mesi son derece makul bir hedeftir. Bir �ocu?un dersler haricinde y?lda bir milyon kelime okumas?, iki haftada bir kitap bitirmesi demektir ki, bu y�ksek bir tempo degildir. GENEL KURAL, her ak?am 30 dakika kitap okumakt?r.

�Bir milyon kelimeyi olu?turan yakla??k 25 kitab?n hangi kitaplar olmas? gerekir?� sorusunun cevab? ?udur: �ocuklar, tamamen kendi se�imleri olan, istedikleri b�t�n kitaplar? okuyabilmeli ve bu konuda devlet ya da �?retmenleri dahil, hi�bir ki?i ya da kurum taraf?ndan k?s?tlama getirilmemelidir. Program?n ama�lar?ndan biri, �ocuklara ders kitaplar? d???nda yeni ufuklar a�mak, kendi yollar?n? kendilerinin bulmalar?na yard?mc? olmak, ve sorgulayan, d�?�nen, tart??an bireyler olarak yeti?melerini sa?lamakt?r. Bu y�zden, NE ?STERLERSE ONU OKUMALARI son derece �nemlidir.

?ster �Tavla ?ampiyonlar?� ad?nda bir kitap , isterse �Evrenin Temel Kurallar?� n? okusunlar; ister �Futbolun Tarihi� ile ilgilensinler, veya �Hz. Muhammet�in Hayat?,�� “Steve Jobs’?n Hayat?”, ya da �Hitler�in Hayat?�n? okusunlar; ister �Dinler Tarihi� isterse �Nobelli Fizik�iler� adl? kitaplar ilgilerini �eksin; yeter ki bir milyon kelime okusunlar y?lda. ?ster Sait Faik, ister O�Henry hikayeleri, ister Yahya Kemal, ister Orhan Veli ?iirleri okumak istesinler; ister Harry Potter�?n maceralar?n?, isterse Dedektif Ali Bey�in ser�venlerini okusunlar. ?ster kurgu bilim romanlar?, ister a?k romanlar?, ister macera romanlar? okusunlar. ?ster Tolstoy, ister Yunus Emre, ister Isaac Asimov okusunlar. Ne okurlarsa okusunlar; yeter ki y?lda B?R M?LYON KEL?ME okusunlar.

Bilimsel ara?t?rmalar g�stermi?tir ki, anne-babalar? d�zenli ?ekilde kitap okuyan �ocuklar?n kitap okuma al??kanl??? y�ksektir. Bu ?u demektir: T�rkiye e?er kitap okuma al??kanl??? olan bir gen� nesil yaratabilirse, o neslin cocuklar?n?n da kitap okuyan bireyler olmas? daha kolay, nerdeyse kendinden olu?an, bir durum olacakt?r.

�ocuklar? y?lda B?R M?LYON KEL?ME okumaya te?vik eden bu projenin pratik zorluklar? nedir? Bu projenin maliyetini kim kar??layacakt?r? Her �?rencinin y?lda bir milyon kelime, yani yakla??k 25 kitap okumas? demek, bu �?rencilerin velilerinin y?lda 25 kitap sat?n almalar? demekse, bu durum az gelirli aileler i�in zorluk te?kil edebilir. Fakat, y?lda 25 kitap okumak, 25 kitap sat?n almak anlam?na gelmez.

Bu projenin finansman? i�in �zel sekt�r�n deste?i kolayl?kla sa?lanabilir. Ayr?ca, okul k�t�phanelerine kitap ba???? i�in toplum harekete ge�irilebilir.

Okul ve semt k�t�phaneleri bu projede �nemli yeri olan birimlerdir. T�rkiye�de hemen hi� ra?bet g�rmeyen, �o?u zaman yeri bile bilinmeyen ?ehir k�t�phanelerini yenilemek, modernle?tirmek, insanlar icin cazip hale getirmek gerekir. Bunun d�nyada nas?l yap?ld???na �rnekleriyle ba?ka bir yaz?da de?inece?im. Fakat, insanlar? cezbeden, tertemiz, �ok boyutlu kullan?m? olan, ???l-???l modern k�t�phaneler yapmak ve �her semte bir cami� projesi gibi, �her semte bir modern k�t�phane� projesini hayata ge�irmek zor ve pahal? de?ildir.

Geli?mi? �lkelerde, son y?llarda k�t�phaneler �d�n� kitap verme vas?flar?na ilave olarak �dijital k�t�phane� olma yoluna girmi?lerdir. K�t�phaneler kolleksiyonlar?nda bulundurduklar? kitaplar?n yan?s?ra, o kitaplar?n elektronik versiyonlar?n? web-sitelerinde bar?nd?r?rlarlar. K�t�phane �yesi olan ki?i, k�t�phanenin web sitesine ba?lanarak ve �yelik numaras?n? girerek, istedi?i kitab?n elektronik versiyonunu bilgisayar?na ya da tabletine indirir �cretsiz olarak. B�ylece �e-kitap� k�t�phaneden �d�n� al?nm?? olur. Herhangi bir kitab? k�t�phaneden �d�n� almak gibi, e-kitaplar ancak belirli bir s�re (bir ay gibi) fonksiyonaldir; bu m�ddet sonunda okunamaz hale gelir, ve yeniden indirilmesi gerekir. Klasik k�t�phanelere, �dijital k�t�phane� ilavesi yapmak basit ve az masrafl? bir tatbikatt?r.

H�k�metin uygulamaya �al??t??? �Fatih Projesi� isimli proje her �?renciye bir �tablet� (iPad tipi cihazlar) vermeyi tasarlamaktad?r. Bu projeden �?rencilerin fayda sa?layabilmeleri i�in o tabletlerin uygulanaca?? e?itim platformlar?n? yaratmak gerekir. Yukarda bahsettigim �e-kitap� lara bu tabletler vas?tas? ile ula?mak Fatih Projesi�nin elle tutulur bir �retimi olabilir.

Sonu� olarak, T�rkiye�nin be?eri sermaye ve entellekt�el g�� eksikli?ini gidermek �ve gerisinde kald???m?z D�nya Ekonomik Yar???�n? kaybetmemek i�in bir an �nce �al??maya ba?lamak gerekir. �ok boyutlu bu problemin elle tutulur ��z�m noktalar?ndan biri T�rkiye�nin bilgiye ula?may? bilen, d�?�nen, sorgulayan, �yarat?c? bireyler toplulu?u durumuna gelmesidir. Bunun en �nemli ve ku?aktan ku?a?a etkili olacak yollar?ndan biri, bireyleri kitap okur hale getirmektir. Bu hareketin k?v?lc?m? ise, �?rencilerin kitap okumalar? ile, ne okurlarsa okusunlar, fakat y?lda B?R M?LYON kelime okumalar? ile sa?lanabilir.

Her duydu?una, her okudu?una k�r� k�r�ne inanmayan, kendi analizini yapma bilgi ve �zg�venine sahip, �retme heyecan? duyan, slogan at?c? de?il, i? yap?c?, D�nya ile rekabet edebilecek yarat?c? insanlar bu �zelliklerine okuma al??kanl??? olmadan kavu?amazlar.

Ba??ms?z d�?�nceye ve yarat?c?l??a uzun bir yolculu?un sonunda ula??l?r. Bu yolculukta farkl? fikirlerle, birbirine z?t g�r�?lerle, de?i?ik d�?�nce tarzlar?yla kar??la?mak, de?i?ik bak?? a�?lar? ile tan??mak sonucunda bilgili ve bilge insan ortaya �?kabilir.

Bu sebeple, �ocuklar ister sat?n al?p okusunlar, ister k�t�phaneden al?p okusunlar, ister evdeki kitab? okusunlar; ister ka??t kitap, ister e-kitap okusunlar; yeter ki okusunlar. Ernest Heminway okusunlar, Orhan Pamuk okusunlar, Gabriel Garcia Marquez okusunlar, Richard Feynman okusunlar, Jose Saramago okusunlar, Yasar Kemal okusunlar, Halide Edip Ad?var okusunlar, Stephen Hawking okusunlar� NE ?STERLERSE ONU OKUSUNLAR; yeter ki y?lda B?R M?LYON KEL?ME OKUSUNLAR!

Entel-dantel, Fatih Sultan Mehmet, Victor Hugo ve Ekonomik Geli?me

Mayıs 20, 2015E?itim, Ekonomik Gelisme, Kulturadmin

T�rkiye�de entellekt�ellerle� alay edilir.� �Entel� lakab? tak?lan ve �Entel-dantel� denilerek alay edilen,�topluma yabanc?�oldu?u d�?�n�l�nen bir insan tipidir T�rk entellekt�eli.

�Entel� lakab? entellekt�el�in k?saltmas?d?r.� Entellekt�el, T�rk�e�ye �?ngilizce �intellectual� kelimesinden� girmi?tir.� �Intellectual� zeki, ak?ll? ve bilgili anlam?na geldi?i i?in, �entel� kelimesi, akl?n? kullanan, e?itimli, ayd?n insan demektir.�� Okuyan, d�?�nen, akl?n? kullanan, fikirleri, felsefeleri� kar??la?t?ran, analiz yapabilen, fikir �reten, bilimsel metodu bilen, tarih ve sanat bilgisi derin entellekt�el insanlar bir �lkenin d�?�nce liderleridirler.

Her toplumda oldu?u gibi, T�rkiye�de de ger?ek anlamda entellekt�el olmayan, fakat kendisine entellekt�el havas? vermeye ?al??an insanlar tabii ki vard?r.� Ayr?ca, sahte olmayan, gercek T�rk entellekt�ellerinin bile ne kadar �retken olduklar?,� �lke ve d�nya i?in ne �l?�de fikir ve bilgi �retebildikleri, topluma ne �l?�de yol g�sterici olduklar? tart???l?r.

Fakat� T�rkiye�de entellekt�eller, �retken olmad?klar? i?in de?il, s?ra d??? olduklar?, herkes gibi olmad?klar? i?in k�?�k g�r�l�rler.� Entellekt�el, ya da �entel benzeri� insanlar T�rkiye�de kolayca alay konusu olabilirler.� �rne?in, yabanc? dil bilmeyen bir politikac?,� rakibi olan, �� yabanc? dil konu?an ve e?itimli ba?ka bir politikac?n?n yabanc? dil bilmesi ile alay etmenin halk taraf?ndan olumlu kar??lanaca??n? d�?�nebilir ve hakl? ??kabilir.

��te yandan, e?itim ile, bilgi birikimi ile, d�?�nce ve zeka ile alay etmek, cehalet ve aptall?k ile �v�nmek anlam?na gelir.

Tarihimizde bu durumun hep b�yle olmad???n?, tam tersine, bilgili, okumu?, entellekt�el insanlara toplumun ve liderlik durumunda olanlar?n de?er verdiklerini biliyoruz.� Bunun en iyi �rneklerinden biri, 1453 y?l?nda Fatih Sultan Mehmet�in Istanbul�u fethinden sonra ?ehre girerken kendisine verilen ?i?eklerin �?retmeni� Ak?emsettin�e verilmesini istemesi, ve bir tevat�re g�re, Ak?emsettin�in at?n?n aya??ndan s?�rayan ��amurun kaftan?n? kirletmesi �zerine, �Hocam?z?n at?n?n aya??ndan �?kan �amur �bizim kaftan?m?z? kirletmez. ��ld�?�mde tabutumu bu kaftanla �rt�n� diye vasiyet etmesidir.� Atat�rk��n bilime, sanata��ok �nem veren, okuyan, d�?�nen bir entellekt�el oldu?unu, ve T�rkiye�nin entellekt�el yap?s?n? g��lendirmek i�in yapt??? �al??malar? �da biliyoruz.

Bilgiye, e?itime, yarat?c?l??a, sanata �nem veren bir k�lt�r�n, zaman i?inde de?i?erek neden bilgi ve e?itimi de?il, tam tersine cehaleti� takdir eden duruma geldi?ini ve durumun kimlerin i?ine�yarad???n? �tart??mak �nemli olsa da, daha �nemli olan konu ?udur: Entellekt�ellik ile, yani ak?l, zeka ve bilgi ile alay eden bir toplumun ekonomik a�?dan��retken olamayaca??n?, ve dolay?s?yla fikir �reten �entel� �lkelerin arkas?ndan k�r-topal gitme durumunda kalaca??n? bilmek gerekir.

��Entel� insan yaratmak yerine, �entel� vatanda?? ile alay edip onu k�?�k g�rmeye �al??an�bir toplum, bilimde , teknolojide, sanatta ba?kalar?n? �takip ve kopya etmekten ba?ka ?aresi olmayan, uzun vadede�geli?mi? �entel� �lkelerin prangas?z k�lesi olmaya mahkum, ve ortalama gelir seviyesi o �lkeler seviyesine y�kselemeyecek toplumdur.

Bu durumun �ok basit �bir �rne?i T�rkiye ile Fransa�nin kar??la?t?r?lmas?d?r. Paris�in g�be?inde, Latin Mahallesi denen yerde, Frans?z Devrimi�nden �nce yap?lm??, Pantheon ad?nda g�rkemli bir bina vard?r.� Kilise olarak yap?lan ve y?llarca kilise olarak kullan?lan bu muhte?em bina, daha sonra Frans?zlar taraf?ndan �lkenin �nemli entellekt�ellerinin defnedildi?i bir �An?t Kabir� haline getirilmi?tir. �Fransa�n?n �nemli d�?�n�r, bilim insan? ve yazarlar?n?n g�m�ld�?�� bir mek�n olarak kullan?lan bu binaya girince,� Emile Zola�dan Voltaire�e, Marie Curie�den �Jean-Jacques Rousseau�ya ve Victor Hugo�ya kadar bir ?ok Frans?z entellekt�elinin binan?n i?indeki an?t mezarlar?, bu insanlar?n Frans?zlar i?in ne derece �nemli oldu?u ger�e?ini g�sterir.

Kendi �Entel� insan?na de?er veren, kendi �ocu?unun cahil de?il entellekt�el olmas?n? arzu eden toplum ise, ara?t?rmaya, d�?�nmeye, tart??maya, �retmeye, yenili?e a�?k olur.� � B�ylelikle, o toplum d�nyaca �nemli sanat??lar, bilim insanlar?, filozoflar �retir ve bu durum �lke insan?n?n refah?na da yans?r.�� rnek: T�rkiye�de ?u ana kadar Nobel �d�l� alan bir ki?i vard?r (yazar Orhan Pamuk).� Fransa ise ekonomiden fizi?e, edebiyattan t?bba ve kimyaya kadar de?i?ik alanlarda 67 Nobel �d�ll� insan yaratm?? durumdad?r.� Bunun sonucu, Turkiye�de ki?i ba??na gelir $10,000 iken, Fransa�da ki?i ba??na gelir 43,000 dolard?r.� T�rkiye�de her do?an 1,000 bebekten 17�si �l�rken Fransa�da her 1,000 bebekten sadece 4�� hayat?n? kaybetmektedir.� T�rkiye�de insan �mr� Fransa�dan 7 y?l daha azd?r.� Di?er bir deyi?le, neresinden bakarsan?z bak?n, Frans?z insan?n?n refah?, T�rk insan?ndan �ok daha y�ksektir.

Bu durumdan ??k?? yolu var m?d?r?� Tabii vard?r.� K�lt�r de?i?imi san?ld??? kadar zor olmayan bir olgudur.� Toplumun liderlerinin etkisi ile ve e?itim sisteminde yap?lacak bir-iki de?i?iklik�ile bu ?ok gerekli de?i?imin k?v?lc?m? yarat?labilir.

Bunun pratikte nas?l yap?labilece?ini (�rnegin, ilkokuldan ba?layarak uygulanmas? gereken basit fakat etkili bir projeyi, ve baz?�se�kin lise ve �niversitelerde T�rkiye�nin entellekt�el �liderli?ini yapacak yeni insan tipinin nas?l yeti?tirilebilece?ini) bundan sonraki iki yaz?da a�aca??m.

Uruguay Kald?r?mlar?, Kuru Kalabal?k ve T?rkiye�nin Yanl?? Hedefi

Nisan 27, 2015Uncategorizedadmin

Ge�en ay, bir konfesans?n a�?l?? konu?mas?n? yapmak i�in Uruguay�?n ba?kenti Montevideo�dayd?m bir ka� g?n i�in. Uruguay, orta gelirli bir Latin Amerika ?lkesi. Ki?i ba??na gelirleri $16,000 (T?rkiye�de ki?i ba?? gelir yakla??k $10,000). Montevideo�ya konferans ba?lamadan bir g?n �nce giderek ?ehri g�rme f?rsat?m oldu.

A?a??daki foto?raf?, kald???m otelin yak?n?nda, ?ehrin en g?zel en semtlerinden birinde �ektim. Dikkatinizi �ekmek istedigim nokta, kald?r?ma d�?enmi? olan ta?lar?n yerlerinden oynam?? olmalar?.

?kinci, otob?sl? foto?raf, ayn? kald?r?m?n 200 metre ilersindeki durumunu gosteriyor. Burada durum daha da k�t?. Kald?r?m ta?lar?n?n �tesinde, alttaki beton da kalkm??, ve yerini topra?a b?rakm??.

Montevideo�yu b?rak?p Istanbul�a d�nelim. A?a??daki resim, Istanbul�un en g�zde semtlerinden Kad?k�y, �iftehavuzlar�da Ba?dat caddesi ?zerinde �ekildi. Montevideo kald?r?mlar?ndaki problemin ayn?s? Istanbul�da da var. �ok iyi bildi?imiz ?zere, T?rkiye�de de kald?r?m ta?lar? yerinde durmaz; yap?ld?ktan ?� ay sonra yerinden oynar, k?r?l?r, ve yerini toz, toprak ve �amura b?rak?r.

(Foto?raf: Levent ?zsoy)

Gelir d?zeyi y?ksek ?lkelerde bu durumu g�remezsiniz. Daha da enteresan?, bir ?lkenin ki?i ba??na gelirini yakla??k olarak tahmin etmek i�in o ?lkenin kald?r?mlar?na bakabilirsiniz. Ki?i ba??na gelirin T?rkiye ve Uruguay�dan da d???k oldu?u ?lkelerin ?ehirlerini ziyaret ederseniz (�rne?in Mo?olistan�in ba?kenti Ulanbatur), kald?r?mlar?n delik-de?ik hali daha da vahimdir.

Peki bu durumun sebebi nedir? �D???k gelirli ?lke insanlar?, ya?ad?klar? �evrenin kalitesine �nem vermiyorlar, ve kald?r?mlar?n ne durumda oldu?u bu insanlar?n �ncelikli sorunu de?il� denebilir. �D???k gelirle ya?ama �abas? i�inde olan insanlar i�in, kald?r?mlara para harcamak bir l?kst?r� de denebilir.

?te yandan, kald?r?mlar? bozulacak ya da bozulmayacak ?ekilde yapmak fiyat a�?s?ndan farkl? de?ildir. �imento her yerde ayn? �imento ve yakla??k ayn? fiyata; kald?r?ma d�?enen ta? da her ?lkede a?a?? yukar? ayn?d?r ve birim maliyetleri farkl? de?ildir. ?yleyse, kalite fark?n? yaratan, Istanbul ve Montevideo kald?r?mlar?n?n 6 ay i�inde bozulmas?na sebep olan fakt�r nedir?

Bu fakt�r, i?�i kalitesidir. Gerek T?rkiye�de, gerek Uruguay�da ve di?er geli?en ?lkelerde ve gerekse geli?mi?�?lkelerde kald?r?mlar vas?fs?z i?�iler taraf?ndan yap?l?r. Fakat, T?rkiye�de ve Uruguay�da kald?r?m? yapan i?�inin e?itimi ortalama 6 ya da 7 y?l iken, geli?mi? ?lkelerde ayn? i?i yapan vas?fs?z i?�i 10-12 y?l okula gitmi?tir.

Okuma-yazmas? olan fakat temel bilimsel e?itim almam??, bilimsel metot ve sebep-sonu� ili?kisi nedir bilmeyen, g?zel sanatlardan habersiz i?�ileri ne kadar zorlay?p denetleseniz de, kaliteli i? yapt?ramazs?n?z.

Bunun bir �nemi var m?d?r?

�Yerinden oynayan kald?r?m ta?lar?n? 6 ay sonra tamir ederiz. Bir alt? ay sonra bir daha tamir ederiz. Her alt? ayda bir kald?r?mlar? yeniden yapar?z. B�ylece, bu vas?fs?z i?�ilere de istihdam yarat?r?z� diye d???nmek yanl?? m?d?r?

Bu d???nce, birden fazla sebep nedeniyle, yanl??t?r. Birincisi, bir kerede ve kal?c? olarak yap?lacak i?i, ?� kerede yaparsan?z, o i?in maliyetini ?� misline �?karm?? olursunuz.

?kinci ve daha �nemli nokta ?udur: Kald?r?mlar? do?ru-d?r?st yapamayan i?�ilerin temsil etti?i o toplumun ortalama insan?, di?er ?lkelerin �al??anlar? ile rekabet etmekte zorlan?r.

E?er i?�i, yapt??? i?in yanl?? ya da eksik oldu?unu anlayamazsa, kendisine verilen direktifleri takip edemez, i?i yaparken pratikte kar??s?na �?kan ?retim problemlerini farketmekten ve ��zmekten aciz olursa, yap?lan i? ne olursa olsun (in?aat, tekstil, turizm hizmeti, ya da herhangi baska bir ?retim), o i?�inin ortaya��?kard??? ?r?n, kalite ve maliyet olarak D?nya ile rekabet edemez.

�ok �nemli, fakat farkedilmesi zor olan bir husus, D?nya emek piyasalar?n?n giderek entegre oldu?udur. Finans piyasalar?n?n entegre oldu?u daha g�zle g�r?l?r bir durumda iken, emek piyasalar?n?n entegresi g�r?lmesi zor bir ?ekilde ilerlemektedir. Her �al??an insan?n D?nya�nin ba?ka yerlerindeki i?�ilerle, fark?nda olmadan rekabet etti?inin fark?na varmak kolay de?ildir. Fakat, bu?day tar?m?nda �al??an ilkokul mezunu T?rk �ift�isi, kendisinden daha e?itimli ve verimli Amerikan �ift�isi ile rekabet etmektedir fark?nda olmadan. Bundan 15-20 y?l �ncesine kadar Istanbul ve Gaziantep�te imal edilerek ihra� edilen T?rkiye�ye �zel oldu?u�d???n?len bak?r cezve, bak?r tencere, pirin� kahve de?irmenlerini ?imdi Frans?z i?�iler daha kaliteli ve daha ucuza yap?yorlarsa, T?rk bak?r ustas?, Bak?rc?lar �ar??s?�ndaki d?kkan kom?usu ile de?il, Frans?z bak?r i?�isi ile rekabet ediyor demektir.

T?rk �al??an?n?n �be?eri sermayesi� daha ?retgen olmaya (kalite ve miktar a�?s?ndan) yetmiyorsa, bu rekabette yenilmemek, bu yar??? kaybetmemek m?mk?n de?ildir.

Bu uluslarasas? yar???n her ge�en g?n biraz daha gerisinde kalan bir ?lke ne yapar?

1) Kendi insan?n?n bu yar??ta neden geri kald???n? sorgulamadan, ?retkenli?i d???k vatanda?lar?n?n bu d???k ?retkenlikleri sonucunda ortaya �?km?? olan d???k ?cretlerini yapay bir ?ekilde telafi etmeye cal???r. Bu nas?l yap?l?r? D???k e?itimli ve d???k verimli insanlar?n normal olarak d???k olan ?cretlerine devlet takviyesi yap?l?r (para ya da g?da vs. yard?m? olarak). Ayr?ca, d???k ?retkenlikten dolay? y?kselmi? olan ?retim maliyetlerinin yapay bir ?ekilde ?st? �rt?l?r (s?bvansiyeler ve fiat te?vikleri ile). Bu ��z?mlerin uzun vadede kal?c? olamayaca?? g�z ard? edilir.

Ya da:

2) ?lkenin liderleri, bu yar??ta ba?ar?l? olman?n ve ?lke insan?n?n refah?n? y?kseltmenin tek yolunun, �al??anlar?n ?retkenli?ini D?nya ile rekabet edecek d?zeye getirmek oldu?unu farkederler. Bunun yolunun ise, ?lke insan?n?n e?itim d?zeyinin ve e?itim kalitesinin y?kselmesi oldu?unu g�r?rler.

T?rkiye bu se�eneklerden hangisini se�mi?tir dersiniz?

T?rkiye’nin Tuhaf Hedefi:

Baz? politikac?lar, T?rkiye�nin hedefinin, �n?m?zdeki 20-25 y?l i�inde D?nya�nin en b?y?k 10 ekonomisi i�ine girmek oldu?unu belirtiyorlar. Bu hedefin ger�ekle?ip ger�ekle?meyece?i tart???l?rken, bunun do?ru hedef olup olmad??? tart???lm?yor.

D?nya�n?n ilk 10 Ekonomisi aras?na girme hedefi yanl??, ve� T?rkiye i�in zararl? bir hedeftir. �?nk?, bir ?lke insan?n?n refah d?zeyi, o ?lke ekonomisinin b?y?kl??? ile �l�?lmez. ?lkedeki insanlar?n refah?, o ?lkede ki?i ba??na d??en gelir ile �l�?l?r.

?ki ?lke d???n?n: Birincisi ?lkede 70 ki?i ya??yor, ve ki?i ba??na gelir 100 dolar olsun. Dolay?s?yla, bu ?lkenin toplam milli geliri (ekonomisinin boyutu) 7,000 dolard?r. ?kinci ?lkede 100 ki?i ya?as?n, ve bu ?lkede ki?i ba?? gelir 80 dolar olsun. Bu durumda, ikinci ?lkenin ekonomisinin boyutu 8,000 dolard?r. ?kinci ?lkenin ekonomisi daha b?y?k olmakla birlikle, ikinci ?lke insan? birinci ?lkenin insan?ndan fakirdir.

Bu basit �rne?in g�sterdi?i ?zere, D?nya�n?n 10. ya da 15. b?y?k ekonomisi olmak o ?lke insan?n?n refah?n?n g�stergesi de?ildir. Daha �arp?c? olarak g�rmek istiyorsak, kendimize ?u soruyu soral?m: Hindistan�da m? ya?amak istersiniz yoksa ?svi�re�de mi?

Hindistan, al?m g?c?ne g�re ayarlanm?? rakamlarla, 7 trilyon dolara yak?n toplam gelir ile D?nya�n?n en b?y?k ?�?nc? ekonomisidir. ?svi�re ise toplam sadece 600 milyar dolar civar? y?ll?k gelire sahiptir. ?te yandan Hindistan�da ki?i ba??na gelir $5,000 iken, ortalama ??vi�reli $56,000 gelir ile ortalama Hintli�den on kat zengindir.

T?rkiye ?u anda gelece?ini ?svi�re de?il, Hindistan rotas?na �evirmi? durumdad?r. Nedeni de ?udur. T?rkiye�nin y?ll?k n?fus art???, y?ksek bir oran olan binde 12�dir. Dolay?s?yla, T?rkiye n?fusu her y?l bir milyon ki?i artmaktad?r. Bu n?fus art???n? daha da h?zland?rmak i�in aileler te?vik edilmektedir.

H?zla artmas? istenen bu n?fusun e?itimini ve ?retkenli?ini art?rmaya y�nelik bir �aba yoktur. Bu durumda 15-20 y?l sonra ortaya �?kacak olan durum ?udur: T?rkiye�de az e?itimli, az ?retken ve dolay?s?yla az gelire sahip kuru bir kalabal?k olu?acakt?r. Bu kuru kalabal?ktan olu?an i?g?c? d???k ?cretlerle �al??maya mahkum, i?sizlik oran? y?ksek ve bu tuzaktan �?k??? m?mk?n olmayan bir insan k?tlesi haline gelecektir.

Yap?lmas? gereken nedir?
1) N?fus art?? oran?n?n y?kselmesi de?il, d??mesi gerekir.
2) Kad?nlar?n i? g?c?ne kat?lmas?n? sa?layacak maddi ve manevi te?vikler uygulamak gerekir. Her d�rt kad?ndan sadece birinin �al??t??? bir toplum ekonomik olarak geli?emez.
3) Bilimsel metodu bilen, do?ru analiz yapabilen, bilgi ?retebilen, bilgiye ula?may? ve bilgiyi kullanmay? beceren, D?nya ile rekabet edebilecek e?itim, ve k?lt?r donan?m?na sahip i?g?c? yaratmak gerekir. Bunun i�in:

�al??ma ya??ndaki insanlar?n e?itimini ve ?retkenli?ini y?kseltmek i�in D?nya standard?nda, ve 21. y?zy?l?n modern bilimsel e?itimin metoduna dayal? bir e?itim tedrisat?n? ger�ek anlamda, kesintisiz 12 y?l s?reli olarak, ?lkenin her yerinde uygulamaya ge�irmek gerekir.

E?itim kalitesini art?rmak i�in ?retken ve yarat?c? insanlar? �?retmenlik mesle?ine �ekmek gerekir. Bunun i�in de �?retmenli?i maddi a�?dan cazip hale getirmek, ve ayn? zamanda, �?retmenlere (baz? ?lkelerde yap?ld??? gibi) �?renci ba?ar?s?na endeksli prim sistemi getirmek gerekir.

?lkenin k?sa vadede ihtiyac? olan e?itimli i? g?c?ne katk? yapmak amac?yla, lise ile ?niversite aras? k�pr? g�revi g�recek olan, lise mezunlar?n?n kabul edilece?i 2 y?ll?k �n-lisans okullar?n? yaymak gerekir.

Orta ya? grubunda olan ve istihdam ve i? tecr?besine sahip fakat d???k e?itimli i? g?c?n?n verimlili?ini art?rmak i�in, yeni beceriler �?retmeye (re-tooling) y�nelik, i? saatleri d???nda gidilecek e?itim programlar?n? ba?latmak gerekir.

Sonu� olarak, b?t?n bunlar?n �tesinde sorulmas? gereken temel soru, nereye gitti?imizin fark?nda olup olmad???m?zd?r.

T?rk Kad?n? ve T?rkiye’nin Milli Geliri

Nisan 5, 2015Uncategorizedadmin

Bir �nceki yaz?da, bir ?lkede ki?i ba??na �al???lan saat miktar?n?n d???k olmas?n?n, o ?lkenin refah d?zeyine (ki?i ba?? milli gelire) do?rudan olumsuz etkisi oldu?unu belirttim.� T?rkiye, Ekonomik ??birli?i ve Kalk?nma Te?kilat? (OECD) ?lkeleri i�inde, ki?i ba??na �al??ma saatinin en d???k oldu?u ?lke. � Dolay?s?yla, bu durum, T?rkiye�nin gelir seviyesinin d???k olmas?n?n en �nemli nedenlerinden biri.

Bu yaz?n?n konusu ise, T?rkiye�de� ki?i ba??na �al???lan saat miktar?n?n neden d???k�oldu?unun biraz daha a�?lmas?.

Ki?i ba??na �al???lan saat miktar?, ?lkede bir y?l i�inde �al???lan toplam saat miktar?n?n, �al??ma ya??nda olan (15-64 ya? aras?) n?fusa b�l?nmesi ile bulunur.

Bu ise, a?a??da denklemde g�r?ld??? ?zere, iki par�aya ayr?labilir.� Bunlardan birincisi, �al??an insanlar?n ka� saat �al??t?klar?; ikincisi ise, toplumdaki insanlar?n y?zde ka�?n?n �al??t???d?r.� Bu ikinci terime �istihdam oran?� diyoruz.�al??an insan ba??na d??en��al??ma saati artt?k�a, yani her �al??an ki?i daha fazla �al??t?k�a (Yukardaki e?itlik i?aretinin sa??ndaki birinci terim), toplumda fert ba??na d??en �al??ma saati artar. Ayn? ?ekilde, toplumun �al??an insan oran? artt?k�a, (e?itlik i?aretinin sa??ndaki ikinci terim), o ?lkede ki?i ba??na d??en �al??ma saati artar.

A?a??daki grafik, OECD verileri kullanarak, T?rkiye’de ve di?er baz? ?lkelerde �al??an insanlar?n y?lda ka� saat �al??t?klar?n? g�steriyor.

?rne?in Norve� ve Danimarka�da �al??anlar y?lda ortalama yakla??k 1,480 saat �al???rken, bu rakam Fransa�da 1,500 saat. G?ney Kore�de �al??an insanlar y?lda ortalama 2,234 saat �al???rken, Japon �al??an?, o ?lkenin ?retimine y?lda 1,800 saat katk? yap?yor.

T?rkiye�de �al??an insanlar y?lda ortalama 1,830 saat �al???yorlar.� Bu rakam, di?er baz? ?lkelerin �al??anlar?na k?yasla d???k olmakla birlikte, OECD ortalamas?n?n ?st?nde.� Bu demek oluyor ki, T?rkiye�de �al??an insan, di?er ?lkelere k?yasla daha az �al??m?yor.

?imdi de, de?i?ik ?lkelerdeki istihdam oranlar?na, yani, o ?lkelerde �al??ma ya??nda olan insanlar?n y?zde ka�?n?n �al??t???na bakal?m. �A?a??daki grafikte g�r?ld??? ?zere, �o?u ?lkede, istihdam oran? %65 civar?ndad?r.� Bu demektir ki, 15-64 ya? aras? her 100 ki?iden 65 tanesi o toplumda bir i? yapmaktad?r. �?svi�re, L?ksemburg gibi baz? ?lkelerde ise bu oran %85�leri ge�mi? durumdad?r

T?rkiye ise, �istihdam oran?n?n OECD ?lkeleri i�inde en d???k oldu?u ?lkedir. T?rkiye�de �al??abilecek ya?ta olan her 100 ki?iden sadece 45�i �al??maktad?r.

T?rkiye’deki bu derece d???k �al??ma e?iliminin nedenlerini a�?klamadan �nce, basit bir �rnek vererek bu durumun sonu�lar?n? bir kez daha g�rmekte fayda var.

?ki ?lke d???n?n.� ?kisinin de n?fusu 100 ki?i olsun.� Her iki ?lkede de 15 ya? alt? ve 64 ya? ?st? (yani, �ok gen� ya da emekli olabiliecek ya?ta olan) 20 ki?i olsun.� Bu demektir ki, her iki ?lkede de �al??abilecek ya?ta olan 80 ki?i vard?r.� Bu ?lkeler a?a??daki tablonun iki sat?r?nda g�sterilmi? durumdalar.�� Sar? rankle g�sterilen birinci ?lkede, �al??abilecek olan 80 ki?iden 50si �al??mak istesin.� Bu 50 ki?i, ?lkedeki i?g?c? say?s?d?r.� Bu sar? ?lkede i?sizlik oran? %10 olsun.� Bu demektir ki, bu birinci ?lkede �al??mak isteyen 50 ki?iden %10�u (5 tanesi) i? bulamayacak, geri kalan 45 ki?i �al??acakt?r. �Bu 45 ki?i, ?lkedeki istihdamd?r.� �al??an her 45 ki?i y?lda 2,000 saat �al???rsa, bu ekonomide y?lda toplam 90,000 saat �al???lm?? olur. ?lkedeki i?�i verimlili?inin 5 oldu?unu varsayarsak, bu demek olur ki, bu ?lkede �90,000 saat toplam �al??ma ile ?lkenin milli gelir $450,000 olacakt?r.� ?lkede 100 ki?i ya?ad???na gore, ?lkenin $450,000 toplam ?retimi (milli geliri) 100 ki?iye b�l?n?nce, ?lkede ki?i ba?? gelir $4,500 olacakt?r.

?imdi, mavi rekle g�sterilen ikinci ?lkeye bakal?m. Bu ?lkede de ya??yan insan say?s? 100, ve �al??abilecek insan say?s? 80.� Mavi renkle g�sterilen bu ikinci ?lkenin di?erinden tek fark?,� bu ikinci ?lkede 50 yerine 70 ki?inin �al??mak istiyor olmas?. Bu ?lkede de, di?eri gibi, i?sizlik oran? 10% oldu?u i�in, �al??mak isteyen bu 70 ki?iden ancak 63 tanesi �al??abilir olsun.� Bu insanlar?n her biri, di?er ?lkedeki gibi, y?lda�2,000 saat �al??s?nlar ,ve ?retkenlikleri de di?er ?lke ile ayn? olsun.

Tabloda belli oldu?u ?zere, bu iki ?lke birbiri ile her bak?mdan ayn? olmakla birlikte,�ikinci ?lkenin i? piyasas?nda �al??an (istihdam olan) insan say?s? daha y?ksek oldu?undan, ve dolay?s?yla bu ?lkede toplam daha fazla saat �al???ld??? i�in, bu ikinci (mavi) ?lkede toplam milli gelir $630,000 olacak, ve bu gelir 100 ki?iye b�lund???nde ki?i ba?? milli gelir $6,300 olacakt?r.

Sonu� olarak, birinci ?lkede, 45 ki?i 100 ki?iyi beslemek i�in �al???rken, ikinci ?lkede, 100 ki?iyi desteklemek icin 63 ki?i��al??maktad?r ve bu y?zden ikinci ?lkenin ortalama insan? daha zengindir.

Peki, T?rkiye�de insanlar?n �al??ma oranlar? neden d???k?� Bunun cevab?n? vermeden �nce, toplam istihdam? erkek ve kad?n olarak ay?ral?m ve ortaya �?kan tabloya bakal?m.

Yukardaki �tabloda g�r?ld??? ?zere, D?nya�n?n bir �ok ?lkesinde erkek n?fusun %75 – %80�i �al??makta iken, T?rkiye�de bu oran %66�d?r.� Di?er bir deyi?le, Alman erkeklerinin y?zde 76�s?, Meksika�l? erkeklerin 81�i, Rus erkeklerinin y?zde 73�?, Japon erkeklerinin y?zde 89�u ��al???rken, T?rk erkeklerinin sadece y?zde 66�s? �al??maktad?r.

Daha da vahimi, ba?ka ?lkelerde kad?nlar?n yakla??k %65�i �al??makta iken, T?rkiye�de her 4 kad?ndan ancak biri �al??maktad?r.

?zet olarak, T?rkiye�deki durum ?udur: �al??an insanlar, y?lda �al???lan saat miktar? olarak, D?nya ortalamas?n?n uzerinde �al??maktad?rlar. �?te yandan, toplumun �nemli bir k?sm? hi� �al??mamaktad?r.� Toplumun (erkek-kad?n) %45�? �al??arak, hem kendilerini hem de �al??mayan %55�i destekler durumdad?r.� 45 ki?inin elde etti?i gelirle 100 ki?iyi destekleyen bir ekonomide, ki?i ba??na geliri hizla b?y?tmek hayali, ger�eklerle �eli?mektedir!

?zellikle T?rk kad?nlar?n?n istihdam oran?n?n bu derece d???k olmas? T?rkiye�nin geli?me �abalar? �n?ndeki en b?y?k engeldir.

D?nya�n?n geli?mi? ve h?zla geli?en ekonomileri, kendi ?lkelerinin kad?n-erkek t?m be?eri sermayelerini kullanarak vatanda?lar?n?n gelirini ve�dolay?s?yla refah?n? h?zla art?rmaya �al???rken, T?rkiye’deki durum, kad?nlar?n ekonomik hayat?n bu derece d???nda olmas?ndan dolay?, tek ayakla ko?maya �abalayarak, iki aya??n? da serbest�e kullanan di?er ko?ucularla yar?? etmeye benzer.

Burada akla hemen ?u gelebilir.� T?rkiye�de kad?nlar?n d�rtte ?�? ev d???nda �al??m?yorlar; fakat bu demek de?ildir ki, bu kad?nlar topluma katk?da bulunmuyorlar.� �al??mayan ev kad?nlar?, evde �ocuk b?y?terek, hane i�i ?retim yaparak (ev i?i, yemek, vs.) ailelerine ve topluma ekonomik katk?da bulunmaktad?rlar.� Bu do?ru bir g�zlemdir. �Ger�ekten de, �zellikle geli?mekte olan ekonomilerde bu tip kayda ge�emeyen faaliyetler, milli geliri oldu?undan daha d???k g�stermektedir.� ?rne?in, lokantada yemek yedi?inizde, bu yeme?i ortaya �?karan a?�?n?n ve garsonun eme?i, milli gelirin bir par�as? olarak kayda ge�er, fakat ayn? yeme?i evde pi?irdi?inizde, yemek yapmak ve sunmak i�in harcanan zaman?n de?eri, gayri safi milli has?la i�inde g�z?kmez.� Fakat bu durum, az �ok her ?lkede ge�erlidir, ve ekonomistlerin yapm?? olduklar? �al??malar g�stermi?tir ki, bu ?ekilde kayda girmeyen (ev i�inde yap?lan)�ekonomik faaliyetleri hesaba katmak, ki?i ba??na gayri safi milli has?lay? �l�?de (fakir ?lkelerde bile) de?i?tirmez.

Ayr?ca, �ocuk b?y?tmek, ev ?retimine katk?da bulunmak gibi faaliyetler, sadece T?rk kad?n?na mahsus de?ildir.� Kad?nlar?n %60, %65 gibi oranlarda �al??t??? ?lkelerde de �ocuklar bak?lmakta, yemekler yap?lmakta, aile hayatlar? ya?anmaktad?r. Kad?nlar?n y?ksek oranda��al??t??? toplumlarda, �ocuklar okulda daha az ba?ar?l?, aileler daha az mutlu de?ildir.

�al??ma oran?n?n bu derece (�zellikle kad?nlar i�in) d???k olmas?n?n sebepleri aras?nda yanl?? ve ters vergi ve te?vik politikalar?, i? piyasalar?nda kad?nlara kar?? ayr?mc?l?k, e?itimsizlikten kaynaklanan i?�i vas?fs?zl???n?n yol a�t??? ?cret d???kl?kleri, ve kad?nlar?n ekonomik ve sosyal hayattaki rol? hakk?nda toplumun �tavr? vard?r.� Yap?lm?? olan bilimsel �al??malardan edinilen bilgiler ?????nda, do?ru politikalarla bu problemi ��zmek zor de?ildir.� Bilimsel k�kenli ��z?mlerin�neler oldu?unu daha sonraki yaz?larda belirtece?im.

T?RK ?NSANI �ALI?KAN MI?

Mart 29, 2015Uncategorizedadmin

�T?rk insan? �al??kan m??�� Bu sorunun objektif cevab?n? vermek i�in, T?rkiye�de insanlar?n ne kadar �al??t???na ve bu miktar?n di?er ?lkelere k?yasla ne durumda oldu?una bakmak gerekir.� Her ?lkede bir y?l i�inde �al???lan toplam saat miktar?n?, o ?lkenin �al??ma ya??nda olan (15-64 ya? aras?) insan say?s?na b�lersek �?kan rakam, o ?lkede �al??ma ya??ndaki insanlar?n y?lda ortalama ka� saat �al??t?klar?n? g�sterir.

A?a??daki grafik, Ekonomik ??birli?i ve Kalk?nma Te?kilat? (OECD)�den al?nan verilerle, T?rkiye�de ve baz? di?er ?lkelerde y?ll?k ortalama �al??ma saati miktarlar?n?n 1990�dan bu yana durumunu g�steriyor.

G�r?ld??? ?zere T?rkiye�de ki?i ba??na y?ll?k �al??ma saati ortalama 850 civar? iken, Fransa�da insanlar y?lda�yakla??k 950 saat �al???yorlar. �Almanlar ki?i ba??na y?lda ortalama 1,050 saat �al???rken, bu rakam ?ngiltere�de 1,200 saate ula?m?? durumda.

T?rkiye, OECD ?lkeleri aras?nda, ki?i ba??na �al??ma saati a�?s?ndan, insanlar?n en az �al??t?klar? ?lke.

A?a??daki tablo, bu durumu ba?ka bir ?ekilde g�steriyor.� Bu tabloda ?lke isimleri birinci s?tunda, bu ?lkelerde 2005-2012 aras?nda ki?i ba??na �al???lan ortalama saat miktar? ikinci s?tunda g�sterilmi? durumda. �Tablonun ?�?nc? s?tununda ise, her ?lkedeki ortalama �al??ma saatinin T?rkiye�ye oranla ne durumda oldu?u g�steriliyor.� �?rne?in, T?rkiye�de 2005-2012 aras? ki?i ba?? ortalama �al???lan saat 844 iken, ?talya�da bu rakam 1,141.� Di?er bir deyi?le, ?�?nc? s?tunda g�sterildi?i ?zere, ?talya�da T?rkiye�den %35 daha fazla �al???l?yor.

T?rkiye ile di?er ?lke insanlar?n?n �al??ma e?ilimleri aras?ndaki u�urum �?ikar. �?rne?in, Kanada’ da fert ba??na T?rkiye’ye oranla %51, G?ney Kore’de ise %76 daha fazla �al???l?yor.

T?rkiye�de ki?i ba??na �al??ma saatinin neden bu kadar d???k oldu?unu bir sonraki yaz?da a�?klayaca??m.� Fakat daha �nce, bu kadar az �al??man?n toplum refah?na olan etkisini a�?klamakta fayda var.

Bir ?lkenin refah seviyesinin� �nemli g�stergesi, o ?lkede ki?i ba??na d??en gelirdir.� Bu da, o ?lkede bir y?l i�inde elde edilen Gayr? Safi Milli Has?lan?n (GSMH) o ?lkedeki insan say?s?na b�l?nmesiyle elde edilir.

Bu terimin (Gayri Safi Milli Has?la – GSMH) T?rk�esi ise ?lkede ?retilen mal ve hizmetlerin, ve dolay?s?yla, ortaya �?kar?lan ?retimin toplam de?eri.� Bunun i�inde ?lkede ?retilen her ?eyin de?eri var.� �ift�ilerin ?retti?i bu?day, karpuz ve elma, bal?k�?lar?n tutup satt??? bal?k, in?aat i?�isinin,� mimar?n?n ve m?hendisinin �al??mas?yla ?retilen binalar?n de?eri, otellerin ve lokantalar?n m??terilere sunduklar? hizmetler, seyyar sat?c?n?n satt??? mal?n katk?s?, banka memurunun m??terisine verdi?i hizmetin de?eri, doktorun hasta muayene ederken ortaya �?kard??? sa?l?k hizmetinin de?eri; k?saca toplumda ne ?retilmi? ise, onlar?n toplam de?erlerine GSMH diyoruz.� Bu ortaya �?kan toplam de?er, tabii ki toplumun bireylerine gelir oldu?u i�in, GSMH o ?lkenin toplam geliri anlam?na geliyor.

GSMH�y? insan say?s?na (Toplam N?fusa) b�ld???m?zde, o ?lkedeki ki?i ba??na geliri buluyoruz.

Ki?i ba??na gelir T?rkiye�de yakla??k 11,000 dolar iken, bu rakam ?spanya�da 30,000 dolar, Fransa� da 43,000 dolar, Almanya�da 46,000 dolar ve ABD�de 53,000 dolard?r.

Ortalama vatanda??n refah d?zeyini g�steren ki?i ba??na geliri, ge�ici de?il, kal?c? olarak y?kseltecek politikalar?n tesbit edilmesi ve uygulanmas?, her ?lkede ekonomistlerin ve politikac?lar?n hedefleri�aras?ndad?r.

Ki?i ba??na gelir (GSMH�nin Toplam N?fusa b�l?nmesi), a?a??da g�sterildi?i ?zere, 3 par�aya ayr?labilir.

Bu demektir ki, toplumun refah?n?n g�stergesi olan Ki?i Ba??na Gelir, �yukardaki e?itli?in sa? taraf?nda olan 3 terimin �arp?m?na e?ittir ve dolay?s?yla bu terimlerden etkilenir.� Bu terimlerin artmas?, ki?i ba??na d??en gelirin y?kselmesini sa?lar.� Bu terimleri teker teker inceleyelim.

� ��Bu terim, toplumun 15-64 ya? grubundaki insan�say?s?n?n toplam n?fusa oran?n? g�sterir.� Bu oran y?ksek ise, �al??abilecek durumda olan (yani �ok gen� ya da �ok ya?l? olmayan) insanlar?n oran? toplumda y?ksek demektir.� Bu oran?n y?kselmesinin ki?i ba??na d??en gelir miktar?n? nas?l etkiledi?ini g�rmek i�in basit bir �rnek d???nelim.� ?lke 100 ki?iden olu?sun ve bu n?fusun 50 ki?isi 15-64 ya? aras?nda olsun.� Bu insanlar?n hepsi �al???p ?retse bile, toplumun ortalama geliri, bu 50 ki?inin ?retti?i gelirin toplam n?fus olan 100 ki?iye b�l?nmesi ile olu?acakt?r.� ?te yandan, ayn? ?lkede 15-64 ya? grubunda 50 yerine 80 ki?i oldu?unu varsayal?m.� Bu durumda, ?retim potansiyeli olan insan say?s? daha fazla oldu?u i�in, bu insanlar?n �al??mas? durumunda, 80 ki?inin ?retimi 100 ki?iye pay edilecek, ve�dolay?s?yla, ki?i ba??na gelir miktar? daha y?ksek olacakt?r.

15-64 ya? grubunun n?fusa oran? bir �ok ?lkede %65 civar?ndad?r ve zaman i�inde fazla de?i?mez.� Bu oran T?rkiye�de %67�dir.� Bu demektir ki, T?rkiye�nin ki?i ba??na gelirinin di?er ?lkelere g�re d???k olmas?n?n nedeni, �al??ma ya??ndaki n?fus oran?n?n d???kl??? de?ildir.

� �Bu terim, ?lkedeki toplam ?retimin toplam �al??ma saatine b�l?nmesi ile elde edilir, ve dolay?s?yla saat ba??na elde edilen ?retimi belirtir.� Bu ise, o ?lkenin verimlilik d?zeyinin bir g�stergesidir.� Bu oran?n artmas?, her bir �al??ma saati ile daha fazla ?retim yap?ld??? anlam?na gelir; ve bu da ortalama geliri (ki?i ba??na geliri) �art?r?r.

�al???lan her bir saat ba??na elde edilen ?r?n miktar?n? g�steren bu terimi nas?l art?rabiliriz ?lke ekonomisinde?� Bu terimi art?rman?n bir yolu �al??anlar?n daha fazla teknoloji ve fiziki sermaye kullanmalar?d?r.� ?rne?in, bir� i?�inin kazma k?rek kullanarak 2 saatte yapt??? bir i?i, ba?ka bir i?�i makine kullanarak bir saatte yapabiliyorsa, bu demek olur ki, ayn? ?retim daha az saatte yap?lm??t?r; ve bu da ?retkenli?in artmas? anlam?na gelir.

Fakat, ?retkenli?i, yani saat ba??na elde edilen ?r?n?, yeni teknolojiler kullanarak art?rmak, �zellikle geli?mekte olan ?lkelerde s?rekli olarak uygulanabilecek bir strateji de?ildir.� ?rne?in bankada �al??an memurlar?n bir mesai saatinde �?rettikleri hizmet miktar?n?, bu bankalara bilgisayar ve para sayma makineleri alarak art?rabiliriz.� Fakat bu ?retkenlik art???n? s?rekli olarak tekrar edebilmek zordur, �?nk? para sayma makinelerinin ve bilgisayarlar?n h?z? her y?l,�bir �nceki y?la g�re, artmaz.� ?n?aatlarda kazma-k?rek yerine har� makinesi kullanarak i?�inin ?retkenli?ini d�rt kat?na �?karabilirsiniz, fakat har� makinesi teknolojisi s?rekli olarak ayn? h?zda geli?medi?i i�in in?aat i?�isinin ?retkenli?ini s?rekli olarak art?rmak zordur.

Ayr?ca ve �ok �nemli olarak, ?unu da hesaba katmak gerekir ki, artan teknolojileri etkili olarak kullanabilmek i�in �al??anlar?n e?itim d?zeyi ve kalitelerinin de artmas? gerekir ki, bu da e?itim d?zeyi d???k ?lkeler i�in bir handikapt?r.

Dolay?s?yla, �al??anlar?n ?retkenli?inin g�stergesi olan saat �ba??na elde edilen mal ya da hizmet miktar?n? (?ngilizce’den adapte tabiriyle, produktiviteyi) s?rekli olarak art?rmak �ok zordur.

Gelelim ?lkedeki ki?i ba??na geliri belirleyen son terime:�

Yaz?n?n ba??nda belirtildi?i ?zere, bu terim, 15-64 ya? aras?nda olan, �al??ma�ya??ndaki insan grubunun y?lda ortalama ka� saat �al??t???n? g�sterir. �Bu rakam T?rkiye�de yakla??k �850 saat iken, Slovakya�da 1,020, Almanya�da 1,054,�Polonya�da� 1,155,� ABD�de 1,200 Japonya�da 1,400 saatdir.

T?rkiye�de� ki?i ba??na �al???lan saat miktar?n?n bu derece d???k olmas?n?n T?rkiye�nin gelir seviyesinin d???k olmas?na do?rudan etkisi vard?r.� Di?er bir deyi?le, �al???lan saat miktar?n?n y?kselmesi, ki?i ba??na d??en geliri y?kseltecektir. Daha da �nemlisi, �ok basit te?vik politikalar? ile ki?i ba??na��al???lan saat miktar?n?n artmas?n? sa?lamak, (hem de k?sa vedede), zor de?ildir.

T?rkiye�nin ki?i ba??na geliri 11,00 dolar civar?ndad?r. �Bu rakam?, on y?l i�inde, bu seviyeden 17,000 dolar seviyesine �y?kseltmek hedefi koydu?unuzu farzedelim (ki, bu da Uruguay ve Slovak Cumhuriyeti’nin bug?nk? gelir d?zeyidir). �Bu, g?zel bir hedef olmakla birlikte, b�yle bir amac?n ger�ekle?mesi, e?er T?rkiye�de ki?i ba??na �al??ma saati artmaz ise, m?mk?n de?ildir.

Di?er bir deyi?le, birisinin size ?unu s�yledi?ini �d???n?n. �Ben de kom?um kadar zengin olmak istiyorum.� Ama, kom?um kadar e?itimim yok. Ayr?ca, kom?um kadar �al??mak ta istemiyorum! Nas?l zengin olurum?��

B�yle bir sorunun cevab?n? vermek i�in ekonomist olmak gerekmiyor.

Sonu� olarak, az �al??ma�ile �ok ?retim ve �ok gelir elde etmek, e?itim seviyesi ve be?eri sermayesi d???k olan ?lkelerde imk�n dahilinde de?ildir.

T?rkiye�de ki?i ba??na �al???lan saat miktar?n?n d???k olmas?n?n sebebi nedir? Bu problemin ��z?m? var m?d?r?� Evet vard?r!� Bunu, bir sonraki yaz?da anlataca??m.

Se�im Nas?l Kazan?l?r (ve Kaybedilir)?

Mart 14, 2015Uncategorizedadmin

Yakla?an se�imler �ncesinde, partilerin almalar? gereken �nemli bir karar, ellerindeki kaynaklar? en etkin bi�imde nas?l kullanacaklar?.� �Diyelim ki, partinizin se�im b?t�esi 50 milyon TL, ve sizin adaylar?n?z 85 se�im b�lgesinde di?er partilerin adaylar? ile yar??acaklar. �Elinizdeki b?t�eyi bu 85 se�im b�lgesi aras?nda nas?l pay edeceksiniz?� ?lk akla gelen, ve mant?kl? g�z?ken cevap, b?t�eyi her b�lgeden �?kacak milletvekili say?s?na oranl? ?ekilde da??tmak.� ?rne?in� Bursa�dan 18 milletvekili �?kaca??na g�re, ve bu rakam se�ilecek toplam 550 milletvekilinin yakla??k %3�?� oldu?una g�re, Bursa�daki se�im kampanyas? harcamalar? i�in b?t�enin %3�? ayr?lmal? denebilir.

Bu yanl?? bir karar olur.

Ekonomistlerin bu soruya verece?i cevap ?udur:� Her se�im b�lgesinde harcanacak her bir TL�s?n?n ne kadar etkili olaca??n? �?renmek, ve b?t�eyi bu hesaba g�re, paran?n en verimli olaca?? yerlere aktarmak gerekir.

Harcanacak paralar?n hangi b�lgelerde ne kadar etkili olaca??n? nas?l anlayaca??z?�� Bunun cevab?n? verebilmek i�in, �ncelikle, her se�im b�lgesinde milletvekilliklerinin oylara g�re nas?l� da??t?ld???n? bilmek gerekir.

T?rkiye�de kullan?lan se�im metodu, nisbi temsil d�Hondt metodudur. Bu metodun detay?n? bir �rnekle anlatmak daha kolay. Diyelim ki, bir ?ehirden 7 milletvekili �?kacak.� Her parti, se�imden �nce, kendi partisinin 7 milletvekili aday?n?n s?raland??? listeyi ilan eder.

?rnek olarak, se�ime giren 5 parti oldu?unu varsayal?m.� Bu partilere A partisi, B partisi, C partisi, D, ve E partisi diyelim ve bu 5 partinin de ulusal se�im baraj?n? a?t???n? varsayal?m. Bu ?ehirde A partisi oylarin %33�?n? alm?? olsun.� B partisi %25 oy als?n.�� Di?er partilerin oy oranlar?n?n da ?u ?ekilde oldu?unu varsayal?m: C partisi: %20,� D partisi: %12,� E partisi: %10.

Se�imden sonra, her partinin ald??? oy oran?, s?ras?yla� 1�e, 2�ye, 3�e, 4�e, 5�e, 6�ya ve 7�ye b�l?n?r.� Bu b�l?mlerden ortaya �?kan rakamlar?n en b?y?k 7 tanesi hangi partiye ait ise, o partilerin listelerindeki adaylar s?ra ile milletvekili olma hakk?n? kazan?rlar.

A?a??daki tablo bu hesab? g�steriyor.

Parti isimleri birinci s?tunda belirtilmi? durumda.� �Bu ?ehirden 7 milletvekili �?kaca?? i�in, her partinin oy oran? s?rayla 1�den 7�ye kadar b�l?n?yor.� �?rne?in, A partisinin ald??? oy oran? %33.� A partisinin ald??? oyu 1�e b�lersek 33, �2�ye b�lersek 16.5, �3�e b�lersek 11, 4�e b�lersek 8.3, vs. buluyoruz.� B partisinin ald??? oy oran? %25.� Bunu 1�e b�lersek 25, 2�ye b�lersek 12.5,�.. 7�ye b�lersek 3.6 buluyoruz. Bu b�lmelerin sonucunda ortaya �?kan en b?y?k rakamlar koyu siyah ile belirlenmi? durumda. En b?y?k �rakam 33, ve bu rakam A partisine ait.� Bu demektir ki, ilk milletvekili A partisinden se�ilmis durumda.� ?kinci b?y?k rakam 25, ve B partisine ait.� Bu demek ki, bu ?ehirden se�ilen ikinci vekil, B partisinden.� En b?y?k ?�?nc? rakam 20, ve C partisine ait; yani ?ehrin ?c?nc? milletvekili C partisinden, vs.

Sonu� olarak, bu ?ehirden �?kacak 7 milletvekilinden ?�?n?n A partisinden, ikisinin B partisinden �?kt???n?, C ve D partilerinin ise birer milletvekili kazand???n? g�r?yoruz. E partisi ise milletvekili �?karamam?? durumda.

?imdi ayn? ?ehre bir daha bakal?m.� Fakat,� B partisinin %2 oyu E� partisine kaym?? olsun.� Yani, di?er partilerin oy oranlar? ayn? kals?n, fakat sadece B partisinin oyu % 25�ten �%23�e insin ve E partisinin oyu %10�dan %12�ye �?ks?n.� Bu %2 lik oynama bak?n ne ciddi bir sonu� de?i?ikli?i yaratacak.

Yukardaki tablo bu yeni oy da??l?m?n?n sonucunu g�steriyor. % 2�lik oyun B Partisi�nden E Partisi�ne kaymas?, A partisinin milletvekili say?s?n? 3�ten 2�ye indirirken� E partisinin milletvekili say?s?n? s?f?rdan bire �?kard?. �Yani, %2’lik oyun B’den E’ye kaymas?, A Partisi�nin milletvekili koltu?unu E partisine getirdi. �Tabloda, A partisinin kaybetti?i vekillik k?rm?z?, E partisinin kazand??? vekillik ise ye?il renkle g�steriliyor.

Bu �rnek g�steriyor ki, T?rkiye�deki se�im sisteminin yap?s? nedeniyle �ok k?�?k oy kaymalar?, bir ilden �?kacak bir ya da daha fazla milletvekilinin bir partiden di?erine�gitmesine yol a�abilmektedir.

?imdi, 2011 se�imlerinde ortaya �?km?? olan�GER�EK �rneklere bakal?m.� Yerimiz k?s?tl? oldu?u i�in ?� �rnekle yetinece?iz: Bursa, Bolu ve ?zmir-Birinci B�lge�sonu�lar?.

2011 BURSA Se�imi:

Kay?tl? se�men: 1,876,748; Oy kullanan: 1,678,968; Oy kullanmayan: 197,780; Milletvekili say?s?: 18

Baraj? ge�en partilerin oylar?:

AKP: 875,380 (52.14%); CHP: 412,887 (24.59%); MHP: 238,137 (14.18%)

Partilerin kazand?klar? milletvekili say?lar?:

AKP: 11; CHP: 5; MHP:2

2011�deki bu se�imde, Bursa�da ortaya c?kan bu sonucun yerine e?er ?�yle bir durum olsayd?:

AKP�ye oy veren 875,380 secmenden sadece 474 kisi AKP yerine MHP�ye oy vermis olsaydi, veya�2,212 ki?i AKP yerine ba?ka bir partiye (mesela CHP�ye) oy vermi? olsayd?, veya

Oy kullanmam?? olan yakla??k 198,000 ki?iden sadece 604 ki?i, oy kullan?p oyunu MHP�ye vermi? olsa idi:

AKP 11 degil 10 vekil kazanacakt?. MHP�nin vekil sayisi ise 2 degil, 3 olacakt?.

�?te yandan, CHP�nin Bursa�dan bir vekil daha �?karabilmesi i�in ya AKP�den yakla??k 41,800 ki?iyi, ya da ba?ka partilerden 64,600 ki?iyi kendi safh?na �ekmesi gerekirdi ki, bu kolay de?il.

Ayn? ?ekilde, Bursa�da AKP�nin� bir vekil daha kazanabilmesi (11 yerine 12 vekil �?karmas?) zordu.� Bu i? i�in AKP�nin CHP�nin 34,000 se�menini kendisine �ekmesi, veya di?er partilerden 115,500 oy kazanmas? gerekiyordu ki, bu daha zor ve daha �ok efor gerektiren bir hamle.

Bu durum ?unu g�steriyor ki, CHP ve AKP Bursa�da bir milletvekili daha fazla �?karma ?ans?ndan uzakt?lar. Fakat MHP, �ok az bir gayretle bir milletvekili daha �?karma ?ans?n? heba etti 2011 y?l?nda Bursa�da.

2011 BOLU Se�imi:�

Kay?tl? se�men: 200,401 ; Oy kullanan: 180,153; Oy kullanmayan: 20,248;�Milletvekili say?s?: 3

Baraj? ge�en partilerin oylar?:

AKP: 103,908 (57.68%); CHP: 35,504 (19.71%); MHP: 28,537 (15.84%)

Partilerin kazand?klar? milletvekili say?lar?:

AKP: 2; CHP: 1; MHP:0

2011 Bolu se�im sonu�lar?, yukarda a�?klad???m?z se�im form?l? �er�evesinde incelendi?inde g�r?l?yor ki, AKP�nin Bolu�dan bir milletvekili daha �?karmas? i�in CHP�ye oy veren gruptan sadece 732 ki?iyi, ya da di?er partilerden, veya oy kullanmayan se�menlerden 2,900 ki?iyi kendi saf?na �ekmesi gerekiyordu.

Di?er bir deyi?le, e?er AKP Bolu�da CHP�ye oy veren se�menler i�inden yaln?zca 732 ki?iyi�ikna edebilse, Bolu�nun ?�?nc? milletvekili CHP yerine AKP�li �olacakt?.

2011 ?ZM?R 1. B�lge Se�imi:

Kay?tl? se�men: 1,428,414; Oy kullanan: 1,248,322; Oy kullanmayan: 180,092; Milletvekili say?s?: 13

Baraj? ge�en partilerin oylar?:

AKP: 454,390 (36.32%); CHP: 528,001 (42.38%); MHP: 134,473 (10.77%)

Partilerin kazand?klari milletvekili say?lar?:

AKP: 6; CHP: 6; MHP:1

CHP e?er ?zmir 1. B�lge�de AKP�ye oy verenlerden sadece 979 kisiyi (AKP secmeninin binde ikisini) kendi saf?na �ekmi? �olsayd?, ya da ba?ka partilerden veya oy vermeyenlerden 2,000 ki?iyi sand??a �ekebilseydi, bu b�lgeden�6 yerine 7 milletvekili �?karacakt?.

Sonu� olarak, k?saca ozetlemek gerekirse, T?rkiye�de her partinin bir ?ehirden ka� milletvekili �?karaca??n? belirlemek i�in kullan?lan modelin yap?s? nedeniyle, verilen oylar?n partiler aras?nda �ok az miktarda oynamas? bile, milletvekilli da??l?mlar?n? �etkiliyor.

Bu durumda ak?ll? parti yoneticileri ne yapar?� Yukarda da belirtti?im ?zere, mali kaynaklar, en etkili olacak yerlerde kullan?lmal?.

Bu da ?u demektir:� 2011 Bursa, Bolu ve ?zmir-Birinci B�lge se�imleri i�in yap?lan yukardaki analizin benzerini, ?u an itibariyle her se�im b�lgesi i�in yapmak gerekir.

Milletvekili da??l?m?n? belirleyen (ve yukar?da a�?klanan) form?l belli oldu?una g�re, ve T?rkiye�de bilimsel y�ntemlerle kamu ara?t?rmalar? yapan, ve ?ehir baz?nda se�menlerin tercihlerini ba?ar?yla tahmin eden kurulu?lar bulundu?una g�re, �ok az oy fark?yla� kazan?l?p-kaybedilecek milletvekilliklerinin nerelerde oldu?unu ortaya �?karmak kolay.

Bu bilgi ortaya �?kt?ktan sonra da, kaynaklar? bu belirlenen ?ehirlere ve b�lgelere aktarmak gerek.

Duha Alt?nda? ile yapt???m?z bir �al??ma g�steriyor ki, bu y?lki se�imde Meclis�e girecek olan 550 milletvekilinin yakla??k 40�? bu ?ekilde, birka� y?z oyun, en fazla birka� bin oyun kaymas? nedeniyle belirlenecek.

40 milletvekilli?inin �bu ?ekilde kazan?l?p-kaybedilmesinin sonucu ise, tek ba??na iktidar olmak ya da olamamak, veya, muhalefette kalmak ya da iktidar orta?? olmak anlam?na gelebilir.�

Parti yoneticileri bu tip bilimsel y�ntemleri kullan?yorlar m?? Se�imde belli olacak!

?nsanlar Neden E?itim Alm?yorlar?

Mart 9, 2015E?itim, Kultur, Ucretler ve Maaslaradmin

Bir �nceki yaz?da, e?itimin ��al??anlar?n �gelirini �nemli �l�?de art?rd???ndan bahsetmi?tim. �Al?nan her bir y?l e?itim, insanlar?n gelirini ortalama olarak, kalk?nm?? ?lkelerde 10 %, �dar gelirli �lkelerde ise %15 oran?nda art?r?yor.� E?itim e?er bireylerin be?eri sermayelerine ve dolay?s?yla kazan�lar?na bu derece etkiliyse, az e?itimli insanlar (ve az e?itimli ?lkeler) neden e?itimlerini art?rm?yorlar? Bu sorunun cevab?n?n ard?nda, a?a??da �nem s?ras? olmaks?z?n s?ralanm??, en az 4 neden bulunmaktad?r.

1) Bu nedenlerden ilki bilgi problemidir. �o?u insan, �zellikle yoksul ve az e?itimli ki?iler, daha fazla e?itim alman?n onlar?n gelirlerini �nemli ?ekilde art?raca??ndan habersizdir. Her ne kadar, e?itimli insanlar?n az e?itimli olanlara nazaran daha fazla gelir sahibi oldu?u bilinse de, e?itimdeki az bir art???n gelirleri ne kadar y?kseltece?ini anlayamak zordur. �rne?in, ortaokul mezunu bir ki?inin bir t?p doktorundan daha az gelir sahibi oldu?u bilinir, ama ortaokul mezunu o ki?inin e?er lise diplomas? olsa idi, ne kadar daha fazla geliri olurdu? Bunu bilmek daha zordur. Bilimsel ara?t?rmalardan elde edilen sonu�lar g�steriyor ki, gen�ler, liseyi bitirmi? olmalar? halinde gelirlerinin ne kadar artaca??n?n fark?nda de?iller. E?er, lise diplomas?n?n gelir art??? sa?lad???na dair bilgi onlara verilirse,�lise bitirme e?ilimlerinin artt??? g�zleniyor.�Ayn? ?ekilde, ara?t?rmalar g�steriyor ki e?er anne ve babalar e?itimin getirisi hakk?nda bilgilendirilirlerse, onlar?n �ocuklar?n?n okula devaml?l??? ve s?navlarda ba?ar?lar? y�kseliyor.� Bu y?zden, geli?mekte olan ?lkelerde, e?itime olan talebi art?rman?n bir yolu, e?itimin gelirlere olan etkisi hakkinda insanlar? bilgi sahibi yapmak.

2) ?kinci sorun ise e?itim kar??t? k�lt�r. Baz? toplumlar e?itime, ele?tirel d�?�nmeye ve ayd?n olmaya yatk?n bir k�lt�re sahipken, baz? toplumlarda tam tersi bir durum ge�erlidir. Farkl? �lkelerde bulunmu? bir dikkatli g�zlemci, e?itime yak?n ve e?itime uzak k?lt?rl? �lkeleri kolayl?kla ay?rdedebilir. G�stergeler olduk�a belirgindir. E?itim yanl?s? �lkelerde, ?airlerin ve bilim insanlar?n?n isimlerinin sokaklara ve meydanlara verildi?ini g�rebilirsiniz. Topluma a�?k alanlarda filozoflar?n, sanat�?lar?n, bilim insanlar?n?n ve yazarlar?n heykellerine rastlars?n?z. E?itim kar??t? k?lt?re sahip �lkelerde ise, sokak isimlerinin o ?lkenin sava? kahramanlar?ndan olu?tu?unu, parklarda sanat�?larin de?il siyaset�ilerin heykellerini g�r?rs?n?z. ?lk gruptaki �lkelerde her yerde kitap�?lar g�rs?n?z ve �insanlar?n evlerinde k�t�phaneler ya da kitap koleksiyonlar? oldu?unu g�zlemlersiniz. Bu ?lkelerde �o?u semtte k?t?phane vard?r ve o semtin sakinleri taraf?ndan kullan?l?r. ?kinci gruba dahil olan �lkelerdeki ortalama insan i�in kitap ve k?t?phane �nemli bir kavram de?ildir.� ?lk gruptaki �lkelerde sanat ve bilim m�zeleri sosyal hayat?n �nemli kurumlar? iken, ikinci gruptaki �lkelerde �o?u insan �mr� boyunca bir m�zenin kap?s?ndan i�eri ad?m atmayacakt?r.

Sonu� olarak, bir �lkenin k�lt�rel yap?s?n?n, o ?lke insan?n?n e?itime olan talebi �zerinde� etkisi vard?r. �Bu, k�t� bir haber gibi g�z?k?yor.�� nk� k�lt�r�n de?i?meyece?i, de?i?se bile �ok yava? evrim ge�irece?ini d�?�n�l?r. Bu inan?? tamamen do?ru de?ildir. Ekonomistlerin son zamanlarda g�sterdikeri gibi e?er ekonomik, siyasi ve kurumsal �evre de?i?irse, toplumlar?n k�lt�rel benlikleri de de?i?ir. Bu �nemli noktay? ilerki yaz?lar?mda a�aca??m.

3) ?nsanlar e?itimin getirisi konusunda olabildi?ince bilgili olsalar ve k�lt�rel miraslar? onlar? e?itime yatk?n yapsa bile, baz? durumlarda daha fazla e?itim almamak en iyi se�enek olabilir. Daha fazla e?itimin be?eri sermayeyi ve kazanc? art?rd??? do?rudur. Ancak herhangi di?er bir yat?r?m gibi, be?eri sermayeye yap?lan yat?r?m?n da bir tak?m maliyetleri vard?r. ?rne?in, e?er insanlar?n ya?am s�releri k?saysa, e?itim iyi bir yat?r?m olmayabilir. ��nk� bu durumda, e?itiminin finansal getirisi sa?layacak zaman dilimi (e?itim sonu ile emeklilik aras? y?llar) k?sad?r.

Ortalama ya?am s�resi 50 y?l olan ve insanlar?n 43 ya??nda emekli oldu?u bir �lke d�?�n�n (D�nya �zerinde bu kadar d�?�k ya?am s�resi sahip ?lker var.� ?rnekler: Nijerya, Kamerun ve Fildi?i Sahili). B�yle bir ?lkede, ilkokul e?itimini 13 ya??nda tamamlam?? bir insan d�?�n�n. Bu insan, i? g�c� piyasas?nda 43 ya??nda emekli olana kadar, 30 y?l �al??abilir. E?er bir ilkokul mezununun y?ll?k kazanc? 5,000 dolar ise, �m�r boyunca kazanaca?? �cret (zaman diskontunu g�z ard? ederek) 5,000 kere 30, yani 150,000 dolar olacakt?r.

?imdi bu insan?n 6 y?l daha okula devam etti?ini var sayal?m. Bu 6 senelik ilave e?itimi tamamlad?ktan sonra y?ll?k gelirin 6,000 dolar oldu?unu d???nelim. Bu insan, e?itimine 6 y?l daha devam etti?i i�in okulu bitirdi?i zaman ya?? 19 olurdu. Bu demek oluyor ki, emekli olana kadar 24 y?l �al??acak vakti vard?r (19-43 ya?lar? aras?nda), ve bu durumda elde edece?i toplam gelir 6,000 $ x 24 = 144,000 dolard?r. Bu �rnekteki insan i�in, 6 y?l daha fazla e?itim almaya de?mez ��nk� bu ekstra 6 y?ll?k e?itimin f?rsat maliyeti (okula giderken kaybedilen gelir) okulu bitirdikten sonra elde edilecek finansal kazan�tan daha fazlad?r.

E?er emeklilik ya?? 43 de?il de daha y?ksek olsayd? (53 gibi), �al??anlar?n �n?nde, okula giderek yap?lan yat?r?m?n kar??l???n? alacak daha uzun s?re olaca??ndan, e?itim makul bir yat?r?m olurdu.

G�r�ld�?� �zere, �al??ma hayat? s?resi k?sa ise, daha fazla e?itim almak ekonomik a�?dan mant?kl? de?ildir. E?er ki?inin ya?am s�resi beklentisi k?saysa ve bula??c? hastal?klar, ?iddet, sava?, gibi nedenlerden dolay? �l�m ihtimali y�ksekse, ya da gen� ya?ta emeklilik gibi bir sebeple �al??ma hayat? s?resi k?sal?rsa, �e?itime yat?r?m yapmak e?ilimi az olur.

4) D�rd�nc� sorun maddi zorluk ve e?itim arz? yetersizli?idir. E?er e?itim almak maddi bak?mdan engelleyici ise, insanlar?n e?itime talebi olmaz. E?itim �creti, kitaplar ya da �?retim materyalleri �?rencinin ve ailesinin gelir d�zeyine oranla y�kl� bir miktarda ise, (e?itimin getirisi y?ksek olsa bile) e?itim talebi d???k olur.� E?itim bedava olsa dahi, okulda harcanan zaman, o ki?iyi para kazanmaktan al?koyar. �Bu durum, okul paras?z olsa bile, e?itime yap?lan yat?r?m?n, �zellikle lise ve �niversite �?rencileri i�in masrafl? bir yat?r?m olabilece?ini g�sterir. Bunu ?�yle de d???nebiliriz: Bir i? alan?na yat?r?m yapmak isteyen, ve yapaca?? bu yat?r?m?n getirisinin y?ksek olaca??na inanan bir i?adam?, bu yat?r?m i�in gerekli finansman? bulamazsa, yat?r?m ger�ekle?meyecek ve hesaplanan getiri elde edilemeyecektir.

Bir toplumda e?itime talep olmas?na ra?men, baz? durumlarda, �zel sekt�r, ya da devlet kurumlar? taraf?ndan arz edilen e?itim miktar?, talebi kar??lamayabilir.

E?itimin, neden devlet veya �zel sekt�r taraf?ndan yetersiz olarak sa?land???, ve maddi durumu yetersiz �grenciler hakk?nda ne yap?lmas? gerekti?i ayr? bir yaz?m?n konusu olacak. �Cevab?n i�eri?inde, toplumdaki insanlar ad?na (onlar?n vekili olarak) g�rev yapan siyaset�ilerin motivasyonlar?, ve finans ve kredi piyasalar?ndaki problemler gibi konular olacak. Bu �er�evede, �Neden temel e?itim �o?u �lkede zorunlu?�, �E?itim herkes i�in paras?z m? olmal??�, �Bankac?l?k sekt�r� ve kredi piyasas? e?itimdeki aksakl?klar? ��zebilir mi?� gibi sorular?n cevab?n?�verece?im.

E?itim, Verimlilik ve Bireysel Kazan�

Mart 2, 2015E?itim, Ucretler ve Maaslar, Verimlilikadmin

Bir �nceki yaz?da, �?lkedeki e?itim d?zeyinin artmas?n?n o ?lkenin gelir d?zeyine do?rudan ve olumlu etkisi oldu?unu yazd?m. Ancak, �lkeler bireylerin toplam?d?r ve ��lke geliri � bu bireyler taraf?ndan �retilen �r�n ve hizmet de?erlerinin ta kendisidir. Yani, meselenin temelinde yatan soru, bireyler daha e?itimli olduklar?nda onlar?n ekonomik �retkenliklerinin ve ki?isel gelirlerinin art?p artma??d?r.

Bir i?te �al??an insanlar?n gelirleri ile onlar?n e?itimlerinin ili?kisini �inceledi?imizde, e?itimli ki?ilerin gelir d�zeylerinin az e?itimli olanlara k?yasla �her zaman daha y�ksek oldu?unu buluyoruz. Bu bulgu �o?u insan i�in ?a??rt?c? olmayabilir.� Fakat,� e?itim y�kseldik�e elde edilen gelirdeki art???n �boyutu ?a??rt?c? olabilir.

A?a??daki iki grafik, y�ksek gelirli bir �lke olan ABD ile, geli?me s�recinde bir �lke olan T�rkiye� de farkl? e?itim seviyesine sahip insanlar?n 2010 y?l?ndaki ortalama br�t �cretlerini �g�steriyor.

Amerika e?itim d�zeyi y�ksek bir �lke iken (13.4 y?l) T�rkiye�nin e?itim seviyesi Amerika�n?n ancak yar?s?na denktir (6.6 yil).� Fakat, iki �lkede de daha fazla e?itimli insanlar?n ald?klar? ?cretler, daha az e?itimli olanlara k?yasla daha y�ksektir. Amerika�da lise diplomas? olmayan ki?iler saati ortalama 12 dolara �al???rken, lise mezunlar?n?n ��creti %33 daha y�ksektir (16 dolar).� Amerika�da ?niversite mezunu olanlar?n kazand??? saatlik �cret, lise mezunlar?ndan %75 daha fazlad?r (28 dolar).� Y?ksek lisans (Master ve doktora) sahibi insanlar?n ortalama saat ?creti ise 35 dolard?r.

Ayn? yap? T�rkiye�de de vard?r. Ortaokul d�zeyinde ve daha az ��?retim alm?? bireylerin elde ettikleri saatlik �cret 5.1 TL iken, lise mezunlar?n?n saat �creti 6.4 TL, yani %25 daha fazlad?r. Teknik lise mezunlar?n?n saat ba?? kazand?klar? ?cret, ortaokul ve daha d???k e?itimlilerden %50 daha y�ksektir.�� T?rkiye�de ?niversite mezunlar?n?n �cretleri ise, lise mezunlar?n?n iki kat?d?r.

Bunlar, ciddi farkl?l?klard?r; ve, �al??anlar?n maa? ve �cretlerinin onlar?n e?itim d�zeylerine g�re bu ?ekilde farkl?l?k g�stermesi, d?nyan?n her �lkesinde b�yledir.� �in�den ?ngiltere�ye, Endonezya�dan ?srail�e, bu yap? b�t�n �lkelerde mevcuttur.

Tabii burada sorulmas? gereken soru ?udur: �cretlerdeki bu farklar acaba ger�ekten e?itimin etkisini mi yans?t?r, yoksa ba?ka bir olgunun mu g�stergesidir? �?rne?in, �belki de e?itimli insanlar, ba?lant?lar? ve ili?kileri kuvvetli olan varl?kl? ailelerden geliyorlard?r.� Bu y�zden, bu tip varl?kl? ailelerin �ocuklar?, e?itim almasalar bile, aileleri sayesinde zaten daha fazla gelir sahibi olacaklard?� denebilir.� E?er bu varsay?m do?ru ise, durum ?udur: Varl?kl? ailelerin �ocuklar?, dar gelirli ailelerin �ocuklar?na oranla daha fazla e?itim al?rlar, ve bu varl?kl? �ocuklar b?y?d?klerinde daha fazla gelir sahibi olurlar.� Fakat, ortaya �?kan bu gelir fark?n?n sebebi e?itim de?il, aileler arasindaki servet fark?d?r.

Ba?ka bir olas?l?k daha var. ?nsanlar?n zeka ve disiplin gibi �zellikleri onlar?n verimliliklerini ve kazan�lar?n? olumlu etkiler. �Dolayisiyla, zeki ve disiplinli insanlar?n bu �zellikleri onlar?n gelirlerinin y�ksek olmas?na sebep olur.� ?te yandan, daha zeki ve disiplinli bireyler okulda daha ba?ar?l? olmaya e?ilimlidirler. Bu demek oluyor ki, zeki insanlar i�in okula gidip e?itim almak daha kolay oldu?undan, zeki insanlarin e?itim seviyesi daha y�ksek olacakt?r.� Ve bu tip insanlar genelde daha verimli olduklar?ndan maa? ve �cretleri de y�ksek olacakt?r. E?er bu sav do?ruysa, insanlar� daha uzun s?re okula gittikleri i�in de?il, okulu b?rakanlardan daha zeki olduklar? i�in daha y�ksek kazan� elde ediyorlar demektir.

Ekonomistler bu ve benzeri bir �ok fakt�r?n etkilerini hesaba katarak yapt?klar? analizler sonucunda, e?itimin kazan�lar �zerindeki ger�ek �etkisini ortaya �?karm?? durumdalar. Bu alanda yap?lan ara?t?rmalar?n ortaya �?kard??? sonu� sudur: ?nsanlar?n zeka d�zeyi, azimleri, disiplinleri, ailelerinin serveti� ve kazan�lar?n? etkileyebilecek olas? t?m fakt�rleri hesaba katt?ktan sonra, bir y?l daha fazla e?itim sahibi olmak, �al??an?n gelirini ortalama %10 art?r?r.

Daha detaya inmek gerekirse: ya?lar?, cinsiyetleri, i? tecr�beleri, aile profilleri, zeka d�zeyleri ve benzeri bir cok ki?isel �zellikleri, ve �al??t?klar? end�stri alan? da ayn? olan iki insan? ele alal?m. E?er bu insanlardan birincisi di?erinden 3 y?l daha fazla e?itim alm?? ise, ald??? �cret di?erinden %30 daha fazla olur. Bu, e?itimin �cretler �zerindeki direkt etkisidir.

Bu %10 luk getirinin sebebi, e?itimin insanlarin kognitif yeteneklerini (beyni daha iyi kullanarak� analiz yapabilme ve bilgi sahibi olma yetene?i) ve becerilerini geli?tirmesidir. Sonu� olarak, daha e?itimli insanlar i? g�c� piyasas?nda daha �retken olurlar ve daha y�ksek gelir elde ederler.

E?itimin maa?lar ve ?cretler �zerindeki etkisi d�?�k gelirli �lkelerde daha fazladir. Geli?mekte olan �lkelerin �al??anlar?, okula gittikleri her bir y?l i�in, �cretlerinde %15 art?? g�r�rler.� Benzeri ?ekilde, e?itimin kad?nlar?n �cretleri ?zerine olan etkisi, erkeklerin �cretleri ?zerine olan etkisinden daha b?y?kt?r.

Ayr?ca, e?itimin getirisi (�cretlere olan etkisinin boyutu) son y?llarda giderek daha da artmaktadir. E?itim seviyesi y�ksek olan bireyler i? g�c� piyasas?nda giderek daha fazla �d�llendirilirken, az e?itimli insanlar?n gelirlerinde bir art?? g�r�lmemektedir. Bunun kayna??, teknolojik geli?melerin �al??anlar? bu yeni teknolojileri yetkin bir ?ekilde kullanabilme ihtiyacinda b?rakmas?d?r.

T�m bunlar?n anlam? ?udur.� E?itim, �al??anlar?n beceri seviyesini, verimlili?ini ve dolay?s?yla gelirlerini art?ran �ok �nemli bir yat?r?md?r. Bu yat?r?m, �zellikle d�?�k e?itim d�zeyine sahip olan toplumlar?n ekonomik geli?mesi i�in daha da �nemlidir.

E?itim ve �lke Kalk?nmas?

Mart 2, 2015E?itim, Ekonomik Gelisme, Kisi Basina Milli Geliradmin

?nsanl???n��n?ndeki en b?y?k zorluklardan biri, farkl? ?lkelerde ya?ayan bireylerin hayat kalitelerinin birbirlerinden �ok farkl? olmalar?.�� Ekonomistler, bir ?lkenin hayat standard?n?n kuvvetli bir g�stergesi olarak o ?lkede ki?i ba??na d??en milli geliri kullan?rlar. ?lkelerin ki?i ba??na d??en milli gelirlerini etkileyen bir �ok fakt�r olmakla birlikte, bunlar?n en �nemlilerinden biri, ?lkenin ortalama e?itim d?zeyidir.� Daha e?itimli ?lkelerde ki?i ba??na d??en milli gelir daha y?ksektir.

A?a??daki tablo, baz? �lkelerdeki ortalama e?itim d�zeyi ve 2013 y?l?nda ki?i ba??na d�?en milli geliri g�steriyor. �rne?in, Fas�taki ortalama e?itim 4.2 y?l ve ki?i ba?? gelir 3,000�dolarken, Turkiye�deki ortalama e?itim s�resi 6.6 y?l ve ki?i ba?? gelir 10,900 dolar. Uruguay�da ise ki?i ba?? gelir 16.300 dolar ve ortalama e?itim s�resi 8 y?ld?r.

K?yaslamak gerekirse, ABD�deki ortalama e?itim 13.4 y?l ve ki?i ba?? gelir 53,000 dolar,� Almanya�da ise ortalama e?itim, 12.7 y?l ve ki?i ba?? gelir 46,000 dolard?r.

A?a??daki grafik, d?nya �zerindeki t�m �lkeleri kullanarak, her bir �lkenin ki?i ba??na d�?en gelir miktariyla ayn? �lkenin e?itim seviyesini g�stermektedir. G�r�ld�?� �zere, d�?�k e?itim d�zeyine sahip �lkeler fakirken, daha e?itimli �lkeler daha y�ksek gelir d�zeyine sahiptir.

Bu grafikte g�sterilen e?itim ile gelirin ayn? y�nde giden ili?kileri ilgin� olmakla birlikte, bu, bir �lkenin e?itim seviyesi artt??? zaman o ?lkede ki?i ba??na gelir artacakt?r anlam?na gelmez.

E?itiminin �gelir d�zeyi �zerindeki ger�ek etkisini belirleyebilmek i�in iki tane ters etkeni hesaba katmak gerekir. Birinci ters etken ?udur.� �Bir ?lke ekonomik olarak kalk?nd?k�a �ve �lkenin milli geliri artt?k�a, e?itim sistemine daha fazla kaynak aktar?labilinir, ve yap?lan bu yat?r?m �lkenin e?itim seviyesini y?kseltir.� Bu durumda, e?itimin milli gelire de?il, tam tersine, milli gelirin e?itime etkisi vard?r.� Bu durumda da grafikteki pozitif ili?ki g�zlenir, fakat� yorumu farkl?d?r: ?lkeler e?itimli olduklar? i�in zengin de?iller; tam tersine, zengin olduklar? i�in vatanda?lar?n? e?itebiliyorlar.

?kinci ters etken ise ?u olabilir:� Arka planda, hem �lkelerin e?itim seviyelerini, hem de ekonomik geli?imlerini ve gelir d?zeylerini etkileyen bir ?�?nc? etken olabilir. ?rne?in, baz? �lkelerin insanlar? k�lt�rel olarak okumaya, yazmaya, d�?�nmeye, bilime, sanata, ve genel olarak e?itime yak?n olabilirler.� Bilime ve e?itime a�?k olmak� gibi bir k�lt�rel �zellik e?er o ?lke insanlar?n? daha yenilik�i, yarat?c?, ve �retken yap?yorsa, bu demektir ki �lkenin e?itim ve gelir seviyelerinin y�ksek olmas?n?n as?l sebebi ve ger�ek itici g��, o �lkedeki e?itim k?lt?r?d?r.

Ekonomistler, bu �rneklerdeki gibi muhtemel etkileri hesaba katan metotlar kullanarak �lkelerin e?itim d�zeylerindeki art???n ger�ekten de �lke gelirine do?rudan olumlu etkisi oldu?unu g�zler �n�ne sermi?lerdir.� Yap?lan bilimsel �al??malar g�stermi?tir ki, ?lkeler aras?ndaki gelir farklar?n?n �nemli bir b�l?m? yine �lkeler aras?ndaki e?itim fark? ile a�?klanabilir. Di?er bir deyi?le, e?er bir �lkenin �al??an n�fusu daha e?itimliyse, o �lkedeki ki?i ba??na d�?en gelir, az e?itimli di?er bir �lkeye nazaran daha fazla olacakt?r.

Yine, bilimsel ekonomik �al??malar g�stermi?tir ki, e?itim kalitesinin fark? da �lkeler aras?ndaki gelir farklar?n? etkiler. E?er iki �lkenin �al??an n�fusu ayn? e?itim d�zeyine sahipse, fakat bu �lkelerden birinin �e?itim kalitesi �di?er �lkeye g�re daha y?ksekse, birinci �lkedeki ki?i ba??na d�?en gelir, ikinci ?lkeye g�re �daha y�ksek olur.

B?t?n bunlar ?unu ifade eder: Bir ?lkenin insanlar? daha �ok ve daha kaliteli e?itim ald?klar?nda,� bu artan e?itim d?zeyinin o ?lkede ya?ayan insanlar?n refah?na �(ki?i ba?? gelire) do?rudan etkisi vard?r.

(Konunun devam? bir sonraki yaz?da)

Alt? Bu�uk Nedir?

Şubat 21, 2015E?itimadmin

Bu blo?un ad? �alt? bu�uk,� ��nk� geli?mekte olan �lkelerde ya?ayan insanlar?n ald?klar? e?itim ortalama 6.5 y?l. Bu da, yakla??k olarak ilkokul diplomas?na denk. Gelir d�zeyi y�ksek olan �lkelerdeki insanlar?n ortalama e?itim seviyelerinin 12 y?l?n ?zerinde oldu?unu dikkate ald???m?zda, bu �arp?c? bir istatistiktir.

D�nyan?n bir �ok �lkesinde �ocuklar 6 ya??nda okula ba?larlar. Demek oluyor ki, geli?mekte olan bir �lkedeki ortalama insan 12 veya 13 ya??nda e?itimini tamamlam?? ve bu ya?tan sonra bir daha okul y?z? g�rmemi?tir.

A?a??daki harita, d?nya ?zerinde 25 ya? ve �zeri ki?ilerin ald?klar? ortalama e?itim s�relerini g�steriyor. K?rm?z? �lkelerde ya?ayan insanlar?n ortalama e?itimi 7 y?ldan az iken, pembe renk ile belirtilen �lkelerde e?itim s�resi 7 ila 9 y?l aras?nda de?i?iyor. Sar? �lkelerdeki ortalama e?itim d?zeyi 9 – 12 y?l aras?yken, ortalama e?itim ye?il �lkelerde 12 y?ldan fazla. G�r?ldu?? gibi, bir �ok ?lkede ve �zellikle geli?mekte olan �lkelerde, insanlar orta okul d�zeyinde bile e?itim almam??� durumdalar.

(Kaynak: Barro, Robert and Jong-Wha Lee, “A New Data Set of Educational Attainment in the World, 1950-2010.” Journal of Development Economics, 2013. Vol. 104, pp.184-198.)

E?itim d�zeyi d???k ?lkeler ciddi zorluklarla kar?? kar??yad?rlar. Y�ksek e?itimli �lkelere k?yasla fakirdiler. Az e?itimli �lkelerde �al??anlar daha az �retkendir. E?itim d?zeyi d???k ?lkelerde demokrasi iyi �al??mamaktad?r. Bu ?lkelerin yurtta?lar?n?n sa?l?k d?zeyleri d???kt?r. Bu �lkelerde ya?ayan kad?nlar?n kar?? kar??ya olduklar? ekonomik ve sosyal sorunlar daha fazla ve daha ciddidir. Az e?itimli �lkelerdeki �ocuklar?n bebeklik �a??nda �l�m oran? daha y?ksek, ve insanlar?n hayat s?resi y�ksek e?itimli �lkelere nazaran daha k?sad?r.

Elbette ki, y�ksek gelirli �lkelerde ya?ayan az e?itimli insanlar da var. Bu insanlar da, fakir �lke yurtta??n?n derdi olan bir �ok sorunu ya?amaktad?rlar. �rne?in, gelir d?zeyleri d???kt?r, ve sa?l?k durumlar? daha k�t�d�r.

Ekonomistlerin tan?mlad??? ?zere, be?eri sermaye, bireylerin verimlilik kapasitelerinin g�stergesidir.� Bireylerin be?eri sermayeleri, e?itim, sa?l?k gibi etkenlerin geli?mesiyle artar. E?itim ise, be?eri sermayenin ana unsurudur.� Bilimsel ekonomik ara?t?rmalar, e?itimin ekonomik, sosyal ve politik g�stergeler �zerinde� hem direkt, hem de dolayl? etkisi oldu?unu ortaya koymu?tur.

Bu blo?un amac?, be?eri sermayenin insan refah?n? art?rmada oynad??? �nemli rol�n alt?n? �izmek. Bu nedenle, be?eri sermayenin, ve �zellikle de e?itimin ekonomik etkilerine yo?unla?an ?u gibi sorular?n bilimsel ara?t?rmalar sonucunda elde edilen cevaplar?n? dile getirmeyi planl?yorum: E?itim d�zeyinin artmas?n?n insanlar?n gelirine etkisi nedir? Annenin e?itim d�zeyi y�kseldi?inde �ocu?un sa?l??? ve �?renme yetene?i nas?l etkilenir? Toplumda su� te?kil eden durumlara ve yolsuzlu?a ne t�r etkenler neden olur? E?itim, toplumun k�lt�rel de?erleri etkileyebilir mi? E?itimin ?rk�?l?k �zerinde etkisi var m?d?r? Siyaset�i davran??lar?n? g�d�leyen fakt�rler nelerdir? ?nsanlar?n inan�lar?, e?itim d�zeyleri artt?k�a de?i?ir mi? K�lt�rel fakt�rler, ekonomik davran??lar? ve ekonomik g�stergeleri nas?l etkiler? Neden baz? �lkelerde kad?nlar i? g�c�ne kat?lmazlar? Kad?nlar?n s�z sahibi oldu?u �lkelerin ekonomileri daha m? iyi i?ler? ?lkedeki kurumlar?n kalite d???kl???, ?lke insanlar?n? d�r�st olmayan davran??lara te?vik eder mi?

Bu blog, makro-ekonomik meseleler �zerine odaklanan bir �ok kaynak mevcut oldu?u halde, bireyin, hane halk?n?n, ?irketlerin ve �al??anlar?n davran??lar?n? ekonomi bilimi �er�evesinde tart??an az say?da blog oldu?una dikkat �eken dostlar?n isteklerine cevaben yarat?ld?. Umar?m bu blog yararl? bilgiler sunabilir ve burada bahsi ge�ecek konular?n �nemi ?zerine dikkat �ekebilir.