FIRSAT MALİYETİ

Hükümet olarak, bir kasabanın yollarını yeniden yaptınız. Bu yol yapımının maliyeti nedir? Muhasebe hesabı ile maliyet, yol yapımında harcanan paraların toplamıdır.

Ekonomistler için ise, bu maliyetin yanında ve daha önemli olarak Fırsat Maliyeti‘nin düşünülmesi gerekir. “Fırsat maliyeti,” bir işi yaparken kaynakların o iş için harcanmasından dolayı yapılamayan diğer bir başka işin, ve dolayısıyla kaçırılan fırsatın değeridir.

Örneğin kasabaya yol yapımı için 6 milyon TL harcanmış ise, ve eğer bu 6 milyon TL ile o kasabaya 3 okul yapmak mümkün ise, yapılan yolların “fırsat maliyeti” bu 3 okulun yapılamamış olmasıdır.

Rasyonel bir yatırım kararı verebilmek için yol yapımından elde edilecek üretim, istihdam, gelir artışı ve sosyal faydaları hesaplamak ve bu rakamı yol yapımının fırsat maliyetini oluşturan alternatif yatırımdan elde edilecek fayda ile karşılaştırmak gerekir.

Hem Yol, Hem Okul Yaparız!!

Anlaşılması biraz çetrefilli olan konu, hem yolun hem de okulun neden yapılamayacağıdır.   Bunun sebebi, kaynakların sınırlı olmasıdır.   Diğer bir deyişle, kaynaklar kısıtlı olduğu için her davranışın ve verilen her kararın bir bedeli vardır. Bu bedel, o davranış sonucunda feragat edilmek zorunda kalınan diğer bir alternatiftir.

Dolayısıyla, yukarıdaki örnekte, hem yol hem okul yapmaya yeterli kaynak olmadığı için, bir projeyi uygulamak diğerinden vaz geçmek anlamına gelir ve vazgeçilen alternatif proje, yapılanın “fırsat maliyeti”ni oluşturur.

Diyelim haftasonu futbol maçına gitmeye karar verdiniz. Maça gidiş ve bilet paraları toplamı 150 TL olsun ve bu iş için gidis-geliş dahil 5 saat harcayacağınızı düşünelim. Öte yandan, patronunuz aynı saatler içinde işe gelip fazla mesai yapmanızı teklif etti diyelim, ve bu mesainin ücreti 100 TL olsun. Bu durumda, maça gitmenin fırsat maliyeti, elde edebileceğiniz, fakat feragat ettiğiniz 100 TL mesai ücretidir. Maça gitmenin gerçek maliyeti ise, cebinizden çıkan 150 TL ve feragat edilen 100 TL olmak üzere toplam 250 TL’sıdır.

Maliyetleri sırf “para” bazında düşünmemek gerekir. Televizyonda aynı anda bir spor programı ve bir film yayınlanıyorsa ve siz spor programını seyretmeye karar verdiyseniz, spor programını izlemenin fırsat maliyeti, filmi izleyememektir.

Bu temel ekonomik kavramların anlaşılması hem ülke yönetiminde, hem de bireylerin ülke ekonomisinin gidişini sorgulamasında çok önemlidir.

Çok basit bir iki örnek verelim. Herhangi bir işte çalışmayarak evde oturmanın “fırsat maliyeti,” çalışarak elde edilebilecek ücretten feragat etmektir. Dolayısıyla, çalışmayı düşünen bireye piyasada teklif edilen ücret düşük ise, çalışmayıp evde oturmanın maliyeti düşüktür, ve bu durumda bireyin çalışma eğilimi azalır. Türkiye’de kadınların ev dışında çalışma eğilimlerinin son derede düşük olmasının bir sebebi kadınlara verilen ücretlerin erkeklere göre az olmasıdır. Bu sebeple, kadınların işgücüne dahil olabilmelerinin önemli bir yolu kadınların iş piyasasında karşılaştıkları ayrımcılığa hukuki yollarla engel olmak ve kadın-erkek bütün çalışanların eğitim düzeylerini ve üretkenliklerini yükselterek onları daha yüksek ücret ile talep edilir duruma getirebilmektir.

İkinci bir örnek, yaklaşan 1 Kasım Seçimi öncesi üç büyük partinin halka vaat ettikleri programlardır. Bu vaatler her kesime para dağıtmak üzerine kurulu, vaat edilen paraların “fırsat maliyeti”ni hiçe sayan davranışlardır. Kaynaklar kısıtlı olduğuna göre, dağıtılması planlanan bu paraların alternatif kullanım alanları ve fırsat maliyetlerini hesaplamak gerekir. Örneğin bireylerin kredi kartı faiz borçlarını silmek, bu bireylere devlet bütçesinden para transferi yapmak demektir. Vergilerle toplanmış bu paralar ile borç faizlerini silmenin fırsat maliyeti, o paraların kullanılabileceği bir çok başka işin (eğitimden altyapıya kadar) yapılamaması anlamına gelir. İşin acı yönü, fırsat maliyeti yüksek bu popülist projeler ekonomik rasyonelden uzak oldukları için uzun vadede ekonomik büyümeyi olumsuz etkilemekte ve halkın aleyhine olmaktadırlar.

Sonuç olarak, Nobel Ödülü verilen, ağır matematik temelli olan ekonomi biliminin en basit konseptini görmezden gelmek, ülkenin kaynakları sonsuzmuş gibi davranmak, toplumdaki bireylerin refah ve mutluluklarını olumsuz yönde etkilemek demektir.

Twitter: @NaciMocan

FIRSAT MALİYETİ” üzerine bir yorum

  1. Hocam elinize saglik sorum su olacak;emeklilere vaad edilen transfer harcamalarinin butce acigina orani yuzde 2 civarinda bu civardaki parayi dar ve sabit gelirliye sunup talebi canlandirmak, firsat maliyetinden daha mi buyuktur?

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Şu HTML etiketlerini ve özelliklerini kullanabilirsiniz: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>