Bir önceki yaz?da, e?itimin çal??anlar?n gelirini önemli ölç?de art?rd???ndan bahsetmi?tim. Al?nan her bir y?l e?itim, insanlar?n gelirini ortalama olarak, kalk?nm?? ?lkelerde 10 %, dar gelirli ülkelerde ise %15 oran?nda art?r?yor. E?itim e?er bireylerin be?eri sermayelerine ve dolay?s?yla kazançlar?na bu derece etkiliyse, az e?itimli insanlar (ve az e?itimli ?lkeler) neden e?itimlerini art?rm?yorlar? Bu sorunun cevab?n?n ard?nda, a?a??da önem s?ras? olmaks?z?n s?ralanm??, en az 4 neden bulunmaktad?r.
1) Bu nedenlerden ilki bilgi problemidir. Ço?u insan, özellikle yoksul ve az e?itimli ki?iler, daha fazla e?itim alman?n onlar?n gelirlerini önemli ?ekilde art?raca??ndan habersizdir. Her ne kadar, e?itimli insanlar?n az e?itimli olanlara nazaran daha fazla gelir sahibi oldu?u bilinse de, e?itimdeki az bir art???n gelirleri ne kadar y?kseltece?ini anlayamak zordur. Örne?in, ortaokul mezunu bir ki?inin bir t?p doktorundan daha az gelir sahibi oldu?u bilinir, ama ortaokul mezunu o ki?inin e?er lise diplomas? olsa idi, ne kadar daha fazla geliri olurdu? Bunu bilmek daha zordur. Bilimsel ara?t?rmalardan elde edilen sonuçlar gösteriyor ki, gençler, liseyi bitirmi? olmalar? halinde gelirlerinin ne kadar artaca??n?n fark?nda de?iller. E?er, lise diplomas?n?n gelir art??? sa?lad???na dair bilgi onlara verilirse, lise bitirme e?ilimlerinin artt??? gözleniyor. Ayn? ?ekilde, ara?t?rmalar gösteriyor ki e?er anne ve babalar e?itimin getirisi hakk?nda bilgilendirilirlerse, onlar?n çocuklar?n?n okula devaml?l??? ve s?navlarda ba?ar?lar? yükseliyor. Bu y?zden, geli?mekte olan ?lkelerde, e?itime olan talebi art?rman?n bir yolu, e?itimin gelirlere olan etkisi hakkinda insanlar? bilgi sahibi yapmak.
2) ?kinci sorun ise e?itim kar??t? kültür. Baz? toplumlar e?itime, ele?tirel dü?ünmeye ve ayd?n olmaya yatk?n bir kültüre sahipken, baz? toplumlarda tam tersi bir durum geçerlidir. Farkl? ülkelerde bulunmu? bir dikkatli gözlemci, e?itime yak?n ve e?itime uzak k?lt?rl? ülkeleri kolayl?kla ay?rdedebilir. Göstergeler oldukça belirgindir. E?itim yanl?s? ülkelerde, ?airlerin ve bilim insanlar?n?n isimlerinin sokaklara ve meydanlara verildi?ini görebilirsiniz. Topluma aç?k alanlarda filozoflar?n, sanatç?lar?n, bilim insanlar?n?n ve yazarlar?n heykellerine rastlars?n?z. E?itim kar??t? k?lt?re sahip ülkelerde ise, sokak isimlerinin o ?lkenin sava? kahramanlar?ndan olu?tu?unu, parklarda sanatç?larin de?il siyasetçilerin heykellerini gör?rs?n?z. ?lk gruptaki ülkelerde her yerde kitapç?lar görs?n?z ve insanlar?n evlerinde kütüphaneler ya da kitap koleksiyonlar? oldu?unu gözlemlersiniz. Bu ?lkelerde ço?u semtte k?t?phane vard?r ve o semtin sakinleri taraf?ndan kullan?l?r. ?kinci gruba dahil olan ülkelerdeki ortalama insan için kitap ve k?t?phane önemli bir kavram de?ildir. ?lk gruptaki ülkelerde sanat ve bilim müzeleri sosyal hayat?n önemli kurumlar? iken, ikinci gruptaki ülkelerde ço?u insan ömrü boyunca bir müzenin kap?s?ndan içeri ad?m atmayacakt?r.
Sonuç olarak, bir ülkenin kültürel yap?s?n?n, o ?lke insan?n?n e?itime olan talebi üzerinde etkisi vard?r. Bu, kötü bir haber gibi göz?k?yor. Çünkü kültürün de?i?meyece?i, de?i?se bile çok yava? evrim geçirece?ini dü?ünül?r. Bu inan?? tamamen do?ru de?ildir. Ekonomistlerin son zamanlarda gösterdikeri gibi e?er ekonomik, siyasi ve kurumsal çevre de?i?irse, toplumlar?n kültürel benlikleri de de?i?ir. Bu önemli noktay? ilerki yaz?lar?mda açaca??m.
3) ?nsanlar e?itimin getirisi konusunda olabildi?ince bilgili olsalar ve kültürel miraslar? onlar? e?itime yatk?n yapsa bile, baz? durumlarda daha fazla e?itim almamak en iyi seçenek olabilir. Daha fazla e?itimin be?eri sermayeyi ve kazanc? art?rd??? do?rudur. Ancak herhangi di?er bir yat?r?m gibi, be?eri sermayeye yap?lan yat?r?m?n da bir tak?m maliyetleri vard?r. ?rne?in, e?er insanlar?n ya?am süreleri k?saysa, e?itim iyi bir yat?r?m olmayabilir. Çünkü bu durumda, e?itiminin finansal getirisi sa?layacak zaman dilimi (e?itim sonu ile emeklilik aras? y?llar) k?sad?r.
Ortalama ya?am süresi 50 y?l olan ve insanlar?n 43 ya??nda emekli oldu?u bir ülke dü?ünün (Dünya üzerinde bu kadar dü?ük ya?am süresi sahip ?lker var. ?rnekler: Nijerya, Kamerun ve Fildi?i Sahili). Böyle bir ?lkede, ilkokul e?itimini 13 ya??nda tamamlam?? bir insan dü?ünün. Bu insan, i? gücü piyasas?nda 43 ya??nda emekli olana kadar, 30 y?l çal??abilir. E?er bir ilkokul mezununun y?ll?k kazanc? 5,000 dolar ise, ömür boyunca kazanaca?? ücret (zaman diskontunu göz ard? ederek) 5,000 kere 30, yani 150,000 dolar olacakt?r.
?imdi bu insan?n 6 y?l daha okula devam etti?ini var sayal?m. Bu 6 senelik ilave e?itimi tamamlad?ktan sonra y?ll?k gelirin 6,000 dolar oldu?unu d???nelim. Bu insan, e?itimine 6 y?l daha devam etti?i için okulu bitirdi?i zaman ya?? 19 olurdu. Bu demek oluyor ki, emekli olana kadar 24 y?l çal??acak vakti vard?r (19-43 ya?lar? aras?nda), ve bu durumda elde edece?i toplam gelir 6,000 $ x 24 = 144,000 dolard?r. Bu örnekteki insan için, 6 y?l daha fazla e?itim almaya de?mez çünkü bu ekstra 6 y?ll?k e?itimin f?rsat maliyeti (okula giderken kaybedilen gelir) okulu bitirdikten sonra elde edilecek finansal kazançtan daha fazlad?r.
E?er emeklilik ya?? 43 de?il de daha y?ksek olsayd? (53 gibi), çal??anlar?n ön?nde, okula giderek yap?lan yat?r?m?n kar??l???n? alacak daha uzun s?re olaca??ndan, e?itim makul bir yat?r?m olurdu.
Görüldü?ü üzere, çal??ma hayat? s?resi k?sa ise, daha fazla e?itim almak ekonomik aç?dan mant?kl? de?ildir. E?er ki?inin ya?am süresi beklentisi k?saysa ve bula??c? hastal?klar, ?iddet, sava?, gibi nedenlerden dolay? ölüm ihtimali yüksekse, ya da genç ya?ta emeklilik gibi bir sebeple çal??ma hayat? s?resi k?sal?rsa, e?itime yat?r?m yapmak e?ilimi az olur.
4) Dördüncü sorun maddi zorluk ve e?itim arz? yetersizli?idir. E?er e?itim almak maddi bak?mdan engelleyici ise, insanlar?n e?itime talebi olmaz. E?itim ücreti, kitaplar ya da ö?retim materyalleri ö?rencinin ve ailesinin gelir düzeyine oranla yüklü bir miktarda ise, (e?itimin getirisi y?ksek olsa bile) e?itim talebi d???k olur. E?itim bedava olsa dahi, okulda harcanan zaman, o ki?iyi para kazanmaktan al?koyar. Bu durum, okul paras?z olsa bile, e?itime yap?lan yat?r?m?n, özellikle lise ve üniversite ö?rencileri için masrafl? bir yat?r?m olabilece?ini gösterir. Bunu ?öyle de d???nebiliriz: Bir i? alan?na yat?r?m yapmak isteyen, ve yapaca?? bu yat?r?m?n getirisinin y?ksek olaca??na inanan bir i?adam?, bu yat?r?m için gerekli finansman? bulamazsa, yat?r?m gerçekle?meyecek ve hesaplanan getiri elde edilemeyecektir.
Bir toplumda e?itime talep olmas?na ra?men, baz? durumlarda, özel sektör, ya da devlet kurumlar? taraf?ndan arz edilen e?itim miktar?, talebi kar??lamayabilir.
E?itimin, neden devlet veya özel sektör taraf?ndan yetersiz olarak sa?land???, ve maddi durumu yetersiz ögrenciler hakk?nda ne yap?lmas? gerekti?i ayr? bir yaz?m?n konusu olacak. Cevab?n içeri?inde, toplumdaki insanlar ad?na (onlar?n vekili olarak) görev yapan siyasetçilerin motivasyonlar?, ve finans ve kredi piyasalar?ndaki problemler gibi konular olacak. Bu çerçevede, “Neden temel e?itim ço?u ülkede zorunlu?”, “E?itim herkes için paras?z m? olmal??”, “Bankac?l?k sektörü ve kredi piyasas? e?itimdeki aksakl?klar? çözebilir mi?” gibi sorular?n cevab?n? verece?im.