Üniversitelerde verilen e?itimin kalitesini etkileyen faktörler içinde en önemlisi ö?retim üyelerinin kalitesidir. Ö?retim üyelerinin kaliteleri ise, onlar?n ünvanlar? ile de?il, bilgi düzeyleri ve kendi alanlar?nda bilime yapt?klar? katk? ile ölçülür.

Üniversitelerin ana görevi yeni bilgi üretmektir.  Üniversite ö?retim üyesi, bir konuyu kitaptan okuyarak s?n?fta ö?rencilerine anlatan insan demek de?ildir.  Ö?retim üyesi, bilimin s?n?rlar?n? ilerleten ara?t?rmalar yapan, bu bilimsel çal??malar? uluslararas? akademik dergilerde yay?nlanan ve yarat?lmas?nda kendisinin de pay? olan en son bilimsel bulgular? ö?rencilerine aktaran insand?r.  Dolay?s? ile böyle bir bilim insan?ndan ders alan üniversite ö?rencisi, en son bilimsel metodlar? ve en yeni bilgileri kayna??ndan ö?renmi? olur.

Üniversite ö?retim üyelerinin bilgi ve uzmanl?k kalitelerinin en önemli göstergesi, bu insanlar?n kendi dallar?nda dünya bilim literatürüne yapm?? olduklar? katk?lard?r. Bu katk?lar, bilim insanlar?n?n yapt?klar? ara?t?rmalar sonucunda ortaya ç?kard?klar? yeni bilgilerin önemi ve yo?unlu?u ile ölçülür. Bunun ölçüsü ise, ö?retim üyelerinin uluslararas? hakemli akademik dergilerde yay?nlad?klar? bilimsel makalelerin miktar? ve kalitesidir.

?kinci  önemli gösterge, bilim insan?n?n yapt??? yay?nlar?n ayn? konu üzerinde çal??an di?er bilim insanlar? taraf?ndan ne derece önemsenip dikkate al?nd???d?r. Bunun ölçüsü ise, yay?nlanan bir makaleye ba?ka bilim insanlar? taraf?ndan daha sonraki tarihlerde yaz?lan makalelerde ne kadar at?f yap?ld???d?r.  Örne?in Dr. Ahmet ve Dr. Mehmet yapt?klar? ara?t?rmalar?n sonuçlar?n? ayn? y?l uluslararas? akademik bir dergide yay?nlam?? olsunlar. Bu, onlar?n kendi konular?na hakim olduklar? ve o konuda yeni bilimsel bilgi üretecek kadar kapsaml? olduklar? hakk?nda bir göstergedir. Bu makaleler bas?ld?ktan birkaç y?l sonra, Dr. Ahmet’in makalesinde yer alan bulgulara at?f yapan 2 ba?ka makale bas?lm?? olsun. Öte yandan, Dr. Mehmet’in makalesinde ortaya sundu?u yeni bilgileri kullanan ve onlara at?f yapan 20 makale bas?lm?? olsun.  Bu durum, Dr. Mehmet’in ke?fetti?i ya da ortaya ç?kard??? yeni bulgular?n bilim dünyas?nca daha önemli bulunmu? oldu?u anlam?na gelir.

Dünyan?n her yerinde bilim insanlar?n?n kaliteleri yapm?? olduklar? uluslararas? akademik yay?nlar ve bu yay?nlara yap?lan at?flar ile ölçülür.  Bu kriterler belli oldu?u için, ö?retim üyesinin kalitesini (kendi alan?nda uluslaras? düzeyde bilgi sahibi olup olmad???n?) ölçmek zor de?ildir. Bu ölçümü yapan organlar zaten var oldu?u için, önemli olan nereye bak?lmas? gerekti?inin bilinmesidir. Bu konuda çok faydal? ve kullanmas? son derece kolay olan bir alet, scholar.google.com web sitesidir.

Google’?n bir uzant?s? olan scholar.google.com sosyolojiden mühendisli?e, felsefeden ekonomiye kadar, konular? ne olursa olsun dünyan?n bütün bilim insanlar?n?n yapt?klar? yay?nlar? derleyen ve bu yay?nlara yap?lan at?flar? hesaplayan bir sitedir.

Üniversite Kalitesi Ölçme Rehberi: Akademik Yay?nlar

Bir üniversitenin herhangi bir bölümünün bilimsel kalitesini ölçmek için yap?lmas? gereken:

• O bölümün web sitesine giderek ö?retim üyelerinin ad ve soyadlar?n? bir liste halinde yaz?n. Her ö?retim üyesinin durumunu ayr? ayr? inceleyeceksiniz.
• Internette scholar.google.com adresine gidin.
• Önünüze ç?kan pencereye ö?retim üyesinin ad?n? ve soyad?n? girin. Googlescholar size bu ki?inin yapm?? oldu?u yay?nlar?n isimlerini, nerelerde yay?nlanm?? olduklar?n? ve kaç adet at?f (citation) ald?klar?n? gösterecektir.

1) Makalenin ba?l??? 1. sat?rda görünür.

2) Makalenin yazarlar?, makalenin hangi y?lda ve nerede bas?ld??i 2. sat?rda görünür.

3) Onun alt?ndaki paragrafta makalenin özeti vard?r.

4) En alt sat?rda ise makaleye yap?lan at?f say?s? görülür. Makaleye yap?lan at?f say?s?, “Cited by” sözcüklerinden sonraki rakamd?r.

Önemli noktalar:

• ?sim kar???kl???na dikkat etmek gerekir.  Ayn? isimli birden fazla bilim insan? mevcut olabilir.  Ayr?ca, birden fazla  yazar? olan makalelere dikkat etmek gerekir. Örne?in Mehmet Arslan adl? ki?inin yapt??? çal??malar? ar?yorsan?z, scholar.google.com size Mehmet Kaplan ve Ahmet Arslan adl? iki bilim insan?n?n birlikte yazd?klar? makaleleri de de ortaya ç?karacakt?r. ?simleri scholar.google.com’a yazarken “t?rnak” içine almak yararl? olsa da, bulunan makalelerin sizin arad???n?z bilim insan?n?n ait olup olmad???na dikkat etmek gerekir.
• Scholar.google.com’un listesi ortaya ç?kt?ktan sonra Türkçe makaleleri, ve ?ngilizce yaz?lm?? fakat Türk dergilerinde bas?lm?? makaleleri ihmal edin. Bunlar?n bilimsel önemi yoktur. Bunun örnekleri Türk üniversitelerinin ve bankalar?n ç?kard?klar? dergilerdir. Bu makaleleri elimine edin. Türkiye hakk?nda yaz?lm?? makaleler içinde bile, bilimsel de?eri olanlar çok özel durumlar haricinde uluslararas? hakemli bilimsel dergilerde ?ngilizce bas?l?rlar.

• Dan??mal?k raporu, internet yaz?s? vs. ?eklinde yaz?lm?? yaz?lar?n bilimsel de?eri yoktur. Elimine edin.

• Makale, scholar.google.com’da görünse bile, hangi uluslararas? dergide bas?ld??? belli de?ilse, ihmal edin.

• Geriye kalan makaleler, bu ki?inin bilgisinin ve bilime yapt??? katk?n?n göstergesidir.

• Bu makalelerin alt?ndaki at?f say?lar? (Cited by), bu katk?lar?n di?er bilim insanlar? taraf?ndan ne derece dikkate al?nd???n?n göstergesidir.

• Unutmamak gerekir ki, doktoras?n? yeni alm?? bir Yard?mc? Doçent ile, uzun y?llard?r ara?t?rma yapan bir Profesörün makale ve at?f say?lar? farkl? olacakt?r.

• Baz? ara?t?rmalar bir ya da iki ara?t?rmac? taraf?ndan yap?l?rlar ve dolay?s?yla bu makalelerin bir ya da iki yazar? olur. Baz? akademik makalelerde ise yazar say?s? çok daha fazla olabilir. Makaleye yap?lan at?f say?s?n? o makalenin yazar say?s? ile oranlamak mant?kl?d?r.

• Bilimsel makale basma yo?unlu?u bilim insan?n?n bölümüne göre de?i?ir. Örne?in, biyoloji ve kimya gibi laboratuvar yo?unlu?u olan bölümlerde laboratuvarlarda gruplar halinde yap?lan deneylerden bir konuda çok say?da makale üretilebilirken, bu durum sosyal bilimlerde mümkün de?ildir. Dolay?s?yla, iki bilim insan?n?n makale say?s?n? kar??la?t?r?rken bunlar?n ayn? bilim dal?nda olmalar?na dikkat etmek önemlidir (bir fizikçinin makale say?s? ile bir sosyolo?un makale say?s? kar??la?t?r?lamaz).

• Son ve önemli bir nokta ise, makalelerin bas?ld?klar? dergilerin önem s?ralamas?d?r. Her bilim dal?nda baz? dergiler önemli ve ç???r açan ara?t?rmalar?n bas?ld??? yerlerdir. Yine her alanda, daha alt düzeyde, ve daha az önemli makaleleri basan dergiler vard?r. Bu nedenle, uluslararas? dergilerde bas?lm?? da olsalar, bilime yap?lan katk?n?n önemi aç?s?ndan her makalenin kalitesi di?erine e?it de?ildir. Üst düzey akademik dergilerde makale basmak daha önemli bir ba?ar?d?r bilim insan? aç?s?ndan. Hangi akademik derginin daha prestijli oldu?unu anlamak için o bilim alan?n?n akademik dergilerinin kalite s?ralamas?na dikkat etmek gerekir. Burada çetrefilli durumlar ortaya ç?kabilir. Örne?in, Dr. Ali’nin en önemli akademik dergilerden birinde bas?lm?? bir makalesi olsun, fakat bu makale sadece 20 adet ithaf alm?? olsun. Öte yandan Dr. Veli’nin üçüncü s?n?f bir akademik dergide bas?lm?? makalesi 200 ithaf alm?? olsun. Di?er bir deyi?le, Dr. Ali’nin makalesi önemli ve prestijli bir dergide bas?lm?? olmas?na ra?men, Dr. Veli’nin daha mütevazi bir dergide bas?lm?? olan makalesi bilim dünyas?n?n ilgisini daha çok çekmi?tir.  Bu durumda, makalelerin kendilerini okuyup fikir sahibi olmadan Dr. Ali ile Dr. Veli’yi s?ralamak biraz güç olabilir.  Fakat bu detay ?imdilik göz ard? edilebilir.        Türkiye için birinci derecede önemli mesele, üniversite ö?retim üyelerinin kendi konular?nda uzman olmalar?, konular?ndaki bilimsel geli?meleri yak?ndan takip etmekle kalmay?p, bilimin s?n?rlar?n? ilerleten yeni ve özgün ara?t?rmalar yapmalar? ve bilime yapt?klar?  bu katk?lar? uluslararas? akademik dergilerde (bu dergiler mütevazi bile olsa) yay?nlayabilmeleridir.

scholar.google.com vas?tas? ile kolayca yap?labilecek bu analiz sonucunda her üniversitenin her bölümündeki her ö?retim üyesinin yakla??k kalite düzeyini, ve dolay?s?yla bölümlerin kalite düzeylerini ortaya ç?karabilir ve de?i?ik üniversitelerin bölümlerini kar??la?t?rabilirsiniz.

Twitter: @NaciMocan