Üniversite Kalitesi Nasıl Ölçülür?

Üniversitelerde verilen eğitimin kalitesini etkileyen faktörler içinde en önemlisi öğretim üyelerinin kalitesidir. Öğretim üyelerinin kaliteleri ise, onların ünvanları ile değil, bilgi düzeyleri ve kendi alanlarında bilime yaptıkları katkı ile ölçülür.

Üniversitelerin ana görevi yeni bilgi üretmektir.  Üniversite öğretim üyesi, bir konuyu kitaptan okuyarak sınıfta öğrencilerine anlatan insan demek değildir.  Öğretim üyesi, bilimin sınırlarını ilerleten araştırmalar yapan, bu bilimsel çalışmaları uluslararası akademik dergilerde yayınlanan ve yaratılmasında kendisinin de payı olan en son bilimsel bulguları öğrencilerine aktaran insandır.  Dolayısı ile böyle bir bilim insanından ders alan üniversite öğrencisi, en son bilimsel metodları ve en yeni bilgileri kaynağından öğrenmiş olur.

Üniversite öğretim üyelerinin bilgi ve uzmanlık kalitelerinin en önemli göstergesi, bu insanların kendi dallarında dünya bilim literatürüne yapmış oldukları katkılardır. Bu katkılar, bilim insanlarının yaptıkları araştırmalar sonucunda ortaya çıkardıkları yeni bilgilerin önemi ve yoğunluğu ile ölçülür. Bunun ölçüsü ise, öğretim üyelerinin uluslararası hakemli akademik dergilerde yayınladıkları bilimsel makalelerin miktarı ve kalitesidir.

İkinci  önemli gösterge, bilim insanının yaptığı yayınların aynı konu üzerinde çalışan diğer bilim insanları tarafından ne derece önemsenip dikkate alındığıdır. Bunun ölçüsü ise, yayınlanan bir makaleye başka bilim insanları tarafından daha sonraki tarihlerde yazılan makalelerde ne kadar atıf yapıldığıdır.  Örneğin Dr. Ahmet ve Dr. Mehmet yaptıkları araştırmaların sonuçlarını aynı yıl uluslararası akademik bir dergide yayınlamış olsunlar. Bu, onların kendi konularına hakim oldukları ve o konuda yeni bilimsel bilgi üretecek kadar kapsamlı oldukları hakkında bir göstergedir. Bu makaleler basıldıktan birkaç yıl sonra, Dr. Ahmet’in makalesinde yer alan bulgulara atıf yapan 2 başka makale basılmış olsun. Öte yandan, Dr. Mehmet’in makalesinde ortaya sunduğu yeni bilgileri kullanan ve onlara atıf yapan 20 makale basılmış olsun.  Bu durum, Dr. Mehmet’in keşfettiği ya da ortaya çıkardığı yeni bulguların bilim dünyasınca daha önemli bulunmuş olduğu anlamına gelir.

Dünyanın her yerinde bilim insanlarının kaliteleri yapmış oldukları uluslararası akademik yayınlar ve bu yayınlara yapılan atıflar ile ölçülür.  Bu kriterler belli olduğu için, öğretim üyesinin kalitesini (kendi alanında uluslarası düzeyde bilgi sahibi olup olmadığını) ölçmek zor değildir. Bu ölçümü yapan organlar zaten var olduğu için, önemli olan nereye bakılması gerektiğinin bilinmesidir. Bu konuda çok faydalı ve kullanması son derece kolay olan bir alet, scholar.google.com web sitesidir.

Google’ın bir uzantısı olan scholar.google.com sosyolojiden mühendisliğe, felsefeden ekonomiye kadar, konuları ne olursa olsun dünyanın bütün bilim insanlarının yaptıkları yayınları derleyen ve bu yayınlara yapılan atıfları hesaplayan bir sitedir.

Üniversite Kalitesi Ölçme Rehberi: Akademik Yayınlar

Bir üniversitenin herhangi bir bölümünün bilimsel kalitesini ölçmek için yapılması gereken:

  • O bölümün web sitesine giderek öğretim üyelerinin ad ve soyadlarını bir liste halinde yazın. Her öğretim üyesinin durumunu ayrı ayrı inceleyeceksiniz.
  • Internette scholar.google.com adresine gidin.
  • Önünüze çıkan pencereye öğretim üyesinin adını ve soyadını girin. Googlescholar size bu kişinin yapmış olduğu yayınların isimlerini, nerelerde yayınlanmış olduklarını ve kaç adet atıf (citation) aldıklarını gösterecektir.

1) Makalenin başlığı 1. satırda görünür.

2) Makalenin yazarları, makalenin hangi yılda ve nerede basıldıği 2. satırda görünür.

3) Onun altındaki paragrafta makalenin özeti vardır.

4) En alt satırda ise makaleye yapılan atıf sayısı görülür. Makaleye yapılan atıf sayısı, “Cited by” sözcüklerinden sonraki rakamdır.

Önemli noktalar:

  • İsim karışıklığına dikkat etmek gerekir.  Aynı isimli birden fazla bilim insanı mevcut olabilir.  Ayrıca, birden fazla  yazarı olan makalelere dikkat etmek gerekir. Örneğin Mehmet Arslan adlı kişinin yaptığı çalışmaları arıyorsanız, scholar.google.com size Mehmet Kaplan ve Ahmet Arslan adlı iki bilim insanının birlikte yazdıkları makaleleri de de ortaya çıkaracaktır. İsimleri scholar.google.com’a yazarken “tırnak” içine almak yararlı olsa da, bulunan makalelerin sizin aradığınız bilim insanının ait olup olmadığına dikkat etmek gerekir.
  • Scholar.google.com’un listesi ortaya çıktıktan sonra Türkçe makaleleri, ve İngilizce yazılmış fakat Türk dergilerinde basılmış makaleleri ihmal edin. Bunların bilimsel önemi yoktur. Bunun örnekleri Türk üniversitelerinin ve bankaların çıkardıkları dergilerdir. Bu makaleleri elimine edin. Türkiye hakkında yazılmış makaleler içinde bile, bilimsel değeri olanlar çok özel durumlar haricinde uluslararası hakemli bilimsel dergilerde İngilizce basılırlar.
  • Danışmalık raporu, internet yazısı vs. şeklinde yazılmış yazıların bilimsel değeri yoktur. Elimine edin.
  • Makale, scholar.google.com’da görünse bile, hangi uluslararası dergide basıldığı belli değilse, ihmal edin.
  • Geriye kalan makaleler, bu kişinin bilgisinin ve bilime yaptığı katkının göstergesidir.
  • Bu makalelerin altındaki atıf sayıları (Cited by), bu katkıların diğer bilim insanları tarafından ne derece dikkate alındığının göstergesidir.
  • Unutmamak gerekir ki, doktorasını yeni almış bir Yardımcı Doçent ile, uzun yıllardır araştırma yapan bir Profesörün makale ve atıf sayıları farklı olacaktır.
  • Bazı araştırmalar bir ya da iki araştırmacı tarafından yapılırlar ve dolayısıyla bu makalelerin bir ya da iki yazarı olur. Bazı akademik makalelerde ise yazar sayısı çok daha fazla olabilir. Makaleye yapılan atıf sayısını o makalenin yazar sayısı ile oranlamak mantıklıdır.
  • Bilimsel makale basma yoğunluğu bilim insanının bölümüne göre değişir. Örneğin, biyoloji ve kimya gibi laboratuvar yoğunluğu olan bölümlerde laboratuvarlarda gruplar halinde yapılan deneylerden bir konuda çok sayıda makale üretilebilirken, bu durum sosyal bilimlerde mümkün değildir. Dolayısıyla, iki bilim insanının makale sayısını karşılaştırırken bunların aynı bilim dalında olmalarına dikkat etmek önemlidir (bir fizikçinin makale sayısı ile bir sosyoloğun makale sayısı karşılaştırılamaz).
  • Son ve önemli bir nokta ise, makalelerin basıldıkları dergilerin önem sıralamasıdır. Her bilim dalında bazı dergiler önemli ve çığır açan araştırmaların basıldığı yerlerdir. Yine her alanda, daha alt düzeyde, ve daha az önemli makaleleri basan dergiler vardır. Bu nedenle, uluslararası dergilerde basılmış da olsalar, bilime yapılan katkının önemi açısından her makalenin kalitesi diğerine eşit değildir. Üst düzey akademik dergilerde makale basmak daha önemli bir başarıdır bilim insanı açısından. Hangi akademik derginin daha prestijli olduğunu anlamak için o bilim alanının akademik dergilerinin kalite sıralamasına dikkat etmek gerekir. Burada çetrefilli durumlar ortaya çıkabilir. Örneğin, Dr. Ali’nin en önemli akademik dergilerden birinde basılmış bir makalesi olsun, fakat bu makale sadece 20 adet ithaf almış olsun. Öte yandan Dr. Veli’nin üçüncü sınıf bir akademik dergide basılmış makalesi 200 ithaf almış olsun. Diğer bir deyişle, Dr. Ali’nin makalesi önemli ve prestijli bir dergide basılmış olmasına rağmen, Dr. Veli’nin daha mütevazi bir dergide basılmış olan makalesi bilim dünyasının ilgisini daha çok çekmiştir.  Bu durumda, makalelerin kendilerini okuyup fikir sahibi olmadan Dr. Ali ile Dr. Veli’yi sıralamak biraz güç olabilir.  Fakat bu detay şimdilik göz ardı edilebilir.        Türkiye için birinci derecede önemli mesele, üniversite öğretim üyelerinin kendi konularında uzman olmaları, konularındaki bilimsel gelişmeleri yakından takip etmekle kalmayıp, bilimin sınırlarını ilerleten yeni ve özgün araştırmalar yapmaları ve bilime yaptıkları  bu katkıları uluslararası akademik dergilerde (bu dergiler mütevazi bile olsa) yayınlayabilmeleridir.

scholar.google.com vasıtası ile kolayca yapılabilecek bu analiz sonucunda her üniversitenin her bölümündeki her öğretim üyesinin yaklaşık kalite düzeyini, ve dolayısıyla bölümlerin kalite düzeylerini ortaya çıkarabilir ve değişik üniversitelerin bölümlerini karşılaştırabilirsiniz.

Twitter: @NaciMocan

 

Bir Cevap Yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Şu HTML etiketlerini ve özelliklerini kullanabilirsiniz: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>