“Tűrk insanı çalışkan mı?”  Bu sorunun objektif cevabını vermek için, Tűrkiye’de insanların ne kadar çalıştığına ve bu miktarın diğer űlkelere kıyasla ne durumda olduğuna bakmak gerekir.  Her űlkede bir yıl içinde çalışılan toplam saat miktarını, o űlkenin çalışma yaşında olan (15-64 yaş arası) insan sayısına bölersek çıkan rakam, o űlkede çalışma yaşındaki insanların yılda ortalama kaç saat çalıştıklarını gösterir.

Aşağıdaki grafik, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)’den alınan verilerle, Tűrkiye’de ve bazı diğer űlkelerde yıllık ortalama çalışma saati miktarlarının 1990’dan bu yana durumunu gösteriyor.

Görűldűğű űzere Tűrkiye’de kişi başına yıllık çalışma saati ortalama 850 civarı iken, Fransa’da insanlar yılda yaklaşık 950 saat çalışıyorlar.  Almanlar kişi başına yılda ortalama 1,050 saat çalışırken, bu rakam İngiltere’de 1,200 saate ulaşmış durumda.

Tűrkiye, OECD űlkeleri arasında, kişi başına çalışma saati açısından, insanların en az çalıştıkları űlke.

Aşağıdaki tablo, bu durumu başka bir şekilde gösteriyor.  Bu tabloda űlke isimleri birinci sűtunda, bu űlkelerde 2005-2012 arasında kişi başına çalışılan ortalama saat miktarı ikinci sűtunda gösterilmiş durumda.  Tablonun űçűncű sűtununda ise, her űlkedeki ortalama çalışma saatinin Tűrkiye’ye oranla ne durumda olduğu gösteriliyor.   Őrneğin, Tűrkiye’de 2005-2012 arası kişi başı ortalama çalışılan saat 844 iken, İtalya’da bu rakam 1,141.  Diğer bir deyişle, űçűncű sűtunda gösterildiği űzere, İtalya’da Tűrkiye’den %35 daha fazla çalışılıyor.

Tűrkiye ile diğer űlke insanlarının çalışma eğilimleri arasındaki uçurum âşikar.  Őrneğin, Kanada’ da fert başına Tűrkiye’ye oranla %51, Gűney Kore’de ise %76 daha fazla çalışılıyor.

Tűrkiye’de kişi başına çalışma saatinin neden bu kadar dűşűk olduğunu bir sonraki yazıda açıklayacağım.  Fakat daha önce, bu kadar az çalışmanın toplum refahına olan etkisini açıklamakta fayda var.

Bir űlkenin refah seviyesinin  önemli göstergesi, o űlkede kişi başına dűşen gelirdir.  Bu da, o űlkede bir yıl içinde elde edilen Gayrı Safi Milli Hasılanın (GSMH) o űlkedeki insan sayısına bölűnmesiyle elde edilir.

Bu terimin (Gayri Safi Milli Hasıla – GSMH) Tűrkçesi ise űlkede űretilen mal ve hizmetlerin, ve dolayısıyla, ortaya çıkarılan űretimin toplam değeri.  Bunun içinde űlkede űretilen her şeyin değeri var.  Çiftçilerin űrettiği buğday, karpuz ve elma, balıkçıların tutup sattığı balık, inşaat işçisinin,  mimarının ve műhendisinin çalışmasıyla űretilen binaların değeri, otellerin ve lokantaların műşterilere sundukları hizmetler, seyyar satıcının sattığı malın katkısı, banka memurunun műşterisine verdiği hizmetin değeri, doktorun hasta muayene ederken ortaya çıkardığı sağlık hizmetinin değeri; kısaca toplumda ne űretilmiş ise, onların toplam değerlerine GSMH diyoruz.  Bu ortaya çıkan toplam değer, tabii ki toplumun bireylerine gelir olduğu için, GSMH o űlkenin toplam geliri anlamına geliyor.

GSMH’yı insan sayısına (Toplam Nűfusa) böldűğűműzde, o űlkedeki kişi başına geliri buluyoruz.

Kişi başına gelir Tűrkiye’de yaklaşık 11,000 dolar iken, bu rakam İspanya’da 30,000 dolar, Fransa’ da 43,000 dolar, Almanya’da 46,000 dolar ve ABD’de 53,000 dolardır.

Ortalama vatandaşın refah dűzeyini gösteren kişi başına geliri, geçici değil, kalıcı olarak yűkseltecek politikaların tesbit edilmesi ve uygulanması, her űlkede ekonomistlerin ve politikacıların hedefleri arasındadır.

Kişi başına gelir (GSMH’nin Toplam Nűfusa bölűnmesi), aşağıda gösterildiği űzere, 3 parçaya ayrılabilir.

Bu demektir ki, toplumun refahının göstergesi olan Kişi Başına Gelir,  yukardaki eşitliğin sağ tarafında olan 3 terimin çarpımına eşittir ve dolayısıyla bu terimlerden etkilenir.  Bu terimlerin artması, kişi başına dűşen gelirin yűkselmesini sağlar.  Bu terimleri teker teker inceleyelim.

    Bu terim, toplumun 15-64 yaş grubundaki insan sayısının toplam nűfusa oranını gösterir.  Bu oran yűksek ise, çalışabilecek durumda olan (yani çok genç ya da çok yaşlı olmayan) insanların oranı toplumda yűksek demektir.  Bu oranın yűkselmesinin kişi başına dűşen gelir miktarını nasıl etkilediğini görmek için basit bir örnek dűşűnelim.  Űlke 100 kişiden oluşsun ve bu nűfusun 50 kişisi 15-64 yaş arasında olsun.  Bu insanların hepsi çalışıp űretse bile, toplumun ortalama geliri, bu 50 kişinin űrettiği gelirin toplam nűfus olan 100 kişiye bölűnmesi ile oluşacaktır.  Őte yandan, aynı űlkede 15-64 yaş grubunda 50 yerine 80 kişi olduğunu varsayalım.  Bu durumda, űretim potansiyeli olan insan sayısı daha fazla olduğu için, bu insanların çalışması durumunda, 80 kişinin űretimi 100 kişiye pay edilecek, ve dolayısıyla, kişi başına gelir miktarı daha yűksek olacaktır.

15-64 yaş grubunun nűfusa oranı bir çok űlkede %65 civarındadır ve zaman içinde fazla değişmez.  Bu oran Tűrkiye’de %67’dir.  Bu demektir ki, Tűrkiye’nin kişi başına gelirinin diğer űlkelere göre dűşűk olmasının nedeni, çalışma yaşındaki nűfus oranının dűşűklűğű değildir.

   Bu terim, űlkedeki toplam űretimin toplam çalışma saatine bölűnmesi ile elde edilir, ve dolayısıyla saat başına elde edilen űretimi belirtir.  Bu ise, o űlkenin verimlilik dűzeyinin bir göstergesidir.  Bu oranın artması, her bir çalışma saati ile daha fazla űretim yapıldığı anlamına gelir; ve bu da ortalama geliri (kişi başına geliri)  artırır.

Çalışılan her bir saat başına elde edilen űrűn miktarını gösteren bu terimi nasıl artırabiliriz űlke ekonomisinde?  Bu terimi artırmanın bir yolu çalışanların daha fazla teknoloji ve fiziki sermaye kullanmalarıdır.  Őrneğin, bir  işçinin kazma kűrek kullanarak 2 saatte yaptığı bir işi, başka bir işçi makine kullanarak bir saatte yapabiliyorsa, bu demek olur ki, aynı űretim daha az saatte yapılmıştır; ve bu da űretkenliğin artması anlamına gelir.

Fakat, űretkenliği, yani saat başına elde edilen űrűnű, yeni teknolojiler kullanarak artırmak, özellikle gelişmekte olan űlkelerde sűrekli olarak uygulanabilecek bir strateji değildir.  Őrneğin bankada çalışan memurların bir mesai saatinde  űrettikleri hizmet miktarını, bu bankalara bilgisayar ve para sayma makineleri alarak artırabiliriz.  Fakat bu űretkenlik artışını sűrekli olarak tekrar edebilmek zordur, çűnkű para sayma makinelerinin ve bilgisayarların hızı her yıl, bir önceki yıla göre, artmaz.  İnşaatlarda kazma-kűrek yerine harç makinesi kullanarak işçinin űretkenliğini dört katına çıkarabilirsiniz, fakat harç makinesi teknolojisi sűrekli olarak aynı hızda gelişmediği için inşaat işçisinin űretkenliğini sűrekli olarak artırmak zordur.

Ayrıca ve çok önemli olarak, şunu da hesaba katmak gerekir ki, artan teknolojileri etkili olarak kullanabilmek için çalışanların eğitim dűzeyi ve kalitelerinin de artması gerekir ki, bu da eğitim dűzeyi dűşűk űlkeler için bir handikaptır.

Dolayısıyla, çalışanların űretkenliğinin göstergesi olan saat  başına elde edilen mal ya da hizmet miktarını (İngilizce’den adapte tabiriyle, produktiviteyi) sűrekli olarak artırmak çok zordur.

Gelelim űlkedeki kişi başına geliri belirleyen son terime: 

Yazının başında belirtildiği űzere, bu terim, 15-64 yaş arasında olan, çalışma yaşındaki insan grubunun yılda ortalama kaç saat çalıştığını gösterir.  Bu rakam Tűrkiye’de yaklaşık  850 saat iken, Slovakya’da 1,020, Almanya’da 1,054, Polonya’da  1,155,  ABD’de 1,200 Japonya’da 1,400 saatdir.

Tűrkiye’de  kişi başına çalışılan saat miktarının bu derece dűşűk olmasının Tűrkiye’nin gelir seviyesinin dűşűk olmasına doğrudan etkisi vardır.  Diğer bir deyişle, çalışılan saat miktarının yűkselmesi, kişi başına dűşen geliri yűkseltecektir. Daha da önemlisi, çok basit teşvik politikaları ile kişi başına çalışılan saat miktarının artmasını sağlamak, (hem de kısa vedede), zor değildir.

Tűrkiye’nin kişi başına geliri 11,00 dolar civarındadır.  Bu rakamı, on yıl içinde, bu seviyeden 17,000 dolar seviyesine  yűkseltmek hedefi koyduğunuzu farzedelim (ki, bu da Uruguay ve Slovak Cumhuriyeti’nin bugűnkű gelir dűzeyidir).  Bu, gűzel bir hedef olmakla birlikte, böyle bir amacın gerçekleşmesi, eğer Tűrkiye’de kişi başına çalışma saati artmaz ise, műmkűn değildir.

Diğer bir deyişle, birisinin size şunu söylediğini  dűşűnűn. “Ben de komşum kadar zengin olmak istiyorum.  Ama, komşum kadar eğitimim yok. Ayrıca, komşum kadar çalışmak ta istemiyorum! Nasıl zengin olurum?””

Böyle bir sorunun cevabını vermek için ekonomist olmak gerekmiyor.

Sonuç olarak, az çalışma ile çok űretim ve çok gelir elde etmek, eğitim seviyesi ve beşeri sermayesi dűşűk olan űlkelerde imkân dahilinde değildir.

Tűrkiye’de kişi başına çalışılan saat miktarının dűşűk olmasının sebebi nedir? Bu problemin çözűmű var mıdır?  Evet vardır!  Bunu, bir sonraki yazıda anlatacağım.

•