Yakla?an seçimler öncesinde, partilerin almalar? gereken önemli bir karar, ellerindeki kaynaklar? en etkin biçimde nas?l kullanacaklar?. Diyelim ki, partinizin seçim b?tçesi 50 milyon TL, ve sizin adaylar?n?z 85 seçim bölgesinde di?er partilerin adaylar? ile yar??acaklar. Elinizdeki b?tçeyi bu 85 seçim bölgesi aras?nda nas?l pay edeceksiniz? ?lk akla gelen, ve mant?kl? göz?ken cevap, b?tçeyi her bölgeden ç?kacak milletvekili say?s?na oranl? ?ekilde da??tmak. ?rne?in Bursa’dan 18 milletvekili ç?kaca??na göre, ve bu rakam seçilecek toplam 550 milletvekilinin yakla??k %3’? oldu?una göre, Bursa’daki seçim kampanyas? harcamalar? için b?tçenin %3’? ayr?lmal? denebilir.
Bu yanl?? bir karar olur.
Ekonomistlerin bu soruya verece?i cevap ?udur: Her seçim bölgesinde harcanacak her bir TL’s?n?n ne kadar etkili olaca??n? ö?renmek, ve b?tçeyi bu hesaba göre, paran?n en verimli olaca?? yerlere aktarmak gerekir.
Harcanacak paralar?n hangi bölgelerde ne kadar etkili olaca??n? nas?l anlayaca??z? Bunun cevab?n? verebilmek için, öncelikle, her seçim bölgesinde milletvekilliklerinin oylara göre nas?l da??t?ld???n? bilmek gerekir.
T?rkiye’de kullan?lan seçim metodu, nisbi temsil d’Hondt metodudur. Bu metodun detay?n? bir örnekle anlatmak daha kolay. Diyelim ki, bir ?ehirden 7 milletvekili ç?kacak. Her parti, seçimden önce, kendi partisinin 7 milletvekili aday?n?n s?raland??? listeyi ilan eder.
?rnek olarak, seçime giren 5 parti oldu?unu varsayal?m. Bu partilere A partisi, B partisi, C partisi, D, ve E partisi diyelim ve bu 5 partinin de ulusal seçim baraj?n? a?t???n? varsayal?m. Bu ?ehirde A partisi oylarin %33’?n? alm?? olsun. B partisi %25 oy als?n. Di?er partilerin oy oranlar?n?n da ?u ?ekilde oldu?unu varsayal?m: C partisi: %20, D partisi: %12, E partisi: %10.
Seçimden sonra, her partinin ald??? oy oran?, s?ras?yla 1’e, 2’ye, 3’e, 4’e, 5’e, 6’ya ve 7’ye böl?n?r. Bu böl?mlerden ortaya ç?kan rakamlar?n en b?y?k 7 tanesi hangi partiye ait ise, o partilerin listelerindeki adaylar s?ra ile milletvekili olma hakk?n? kazan?rlar.
A?a??daki tablo bu hesab? gösteriyor.
Parti isimleri birinci s?tunda belirtilmi? durumda. Bu ?ehirden 7 milletvekili ç?kaca?? için, her partinin oy oran? s?rayla 1’den 7’ye kadar böl?n?yor. ?rne?in, A partisinin ald??? oy oran? %33. A partisinin ald??? oyu 1’e bölersek 33, 2’ye bölersek 16.5, 3’e bölersek 11, 4’e bölersek 8.3, vs. buluyoruz. B partisinin ald??? oy oran? %25. Bunu 1’e bölersek 25, 2’ye bölersek 12.5,….. 7’ye bölersek 3.6 buluyoruz. Bu bölmelerin sonucunda ortaya ç?kan en b?y?k rakamlar koyu siyah ile belirlenmi? durumda. En b?y?k rakam 33, ve bu rakam A partisine ait. Bu demektir ki, ilk milletvekili A partisinden seçilmis durumda. ?kinci b?y?k rakam 25, ve B partisine ait. Bu demek ki, bu ?ehirden seçilen ikinci vekil, B partisinden. En b?y?k ?ç?nc? rakam 20, ve C partisine ait; yani ?ehrin ?c?nc? milletvekili C partisinden, vs.
Sonuç olarak, bu ?ehirden ç?kacak 7 milletvekilinden ?ç?n?n A partisinden, ikisinin B partisinden ç?kt???n?, C ve D partilerinin ise birer milletvekili kazand???n? gör?yoruz. E partisi ise milletvekili ç?karamam?? durumda.
?imdi ayn? ?ehre bir daha bakal?m. Fakat, B partisinin %2 oyu E partisine kaym?? olsun. Yani, di?er partilerin oy oranlar? ayn? kals?n, fakat sadece B partisinin oyu % 25’ten %23’e insin ve E partisinin oyu %10’dan %12’ye ç?ks?n. Bu %2 lik oynama bak?n ne ciddi bir sonuç de?i?ikli?i yaratacak.
Yukardaki tablo bu yeni oy da??l?m?n?n sonucunu gösteriyor. % 2’lik oyun B Partisi’nden E Partisi’ne kaymas?, A partisinin milletvekili say?s?n? 3’ten 2’ye indirirken E partisinin milletvekili say?s?n? s?f?rdan bire ç?kard?. Yani, %2’lik oyun B’den E’ye kaymas?, A Partisi’nin milletvekili koltu?unu E partisine getirdi. Tabloda, A partisinin kaybetti?i vekillik k?rm?z?, E partisinin kazand??? vekillik ise ye?il renkle gösteriliyor.
Bu örnek gösteriyor ki, T?rkiye’deki seçim sisteminin yap?s? nedeniyle çok k?ç?k oy kaymalar?, bir ilden ç?kacak bir ya da daha fazla milletvekilinin bir partiden di?erine gitmesine yol açabilmektedir.
?imdi, 2011 seçimlerinde ortaya ç?km?? olan GERÇEK örneklere bakal?m. Yerimiz k?s?tl? oldu?u için ?ç örnekle yetinece?iz: Bursa, Bolu ve ?zmir-Birinci Bölge sonuçlar?.
2011 BURSA Seçimi:
Kay?tl? seçmen: 1,876,748; Oy kullanan: 1,678,968; Oy kullanmayan: 197,780; Milletvekili say?s?: 18
Baraj? geçen partilerin oylar?:
AKP: 875,380 (52.14%); CHP: 412,887 (24.59%); MHP: 238,137 (14.18%)
Partilerin kazand?klar? milletvekili say?lar?:
AKP: 11; CHP: 5; MHP:2
2011’deki bu seçimde, Bursa’da ortaya c?kan bu sonucun yerine e?er ?öyle bir durum olsayd?:
AKP’ye oy veren 875,380 secmenden sadece 474 kisi AKP yerine MHP’ye oy vermis olsaydi, veya 2,212 ki?i AKP yerine ba?ka bir partiye (mesela CHP’ye) oy vermi? olsayd?, veya
Oy kullanmam?? olan yakla??k 198,000 ki?iden sadece 604 ki?i, oy kullan?p oyunu MHP’ye vermi? olsa idi:
AKP 11 degil 10 vekil kazanacakt?. MHP’nin vekil sayisi ise 2 degil, 3 olacakt?.
?te yandan, CHP’nin Bursa’dan bir vekil daha ç?karabilmesi için ya AKP’den yakla??k 41,800 ki?iyi, ya da ba?ka partilerden 64,600 ki?iyi kendi safh?na çekmesi gerekirdi ki, bu kolay de?il.
Ayn? ?ekilde, Bursa’da AKP’nin bir vekil daha kazanabilmesi (11 yerine 12 vekil ç?karmas?) zordu. Bu i? için AKP’nin CHP’nin 34,000 seçmenini kendisine çekmesi, veya di?er partilerden 115,500 oy kazanmas? gerekiyordu ki, bu daha zor ve daha çok efor gerektiren bir hamle.
Bu durum ?unu gösteriyor ki, CHP ve AKP Bursa’da bir milletvekili daha fazla ç?karma ?ans?ndan uzakt?lar. Fakat MHP, çok az bir gayretle bir milletvekili daha ç?karma ?ans?n? heba etti 2011 y?l?nda Bursa’da.
2011 BOLU Seçimi:
Kay?tl? seçmen: 200,401 ; Oy kullanan: 180,153; Oy kullanmayan: 20,248; Milletvekili say?s?: 3
Baraj? geçen partilerin oylar?:
AKP: 103,908 (57.68%); CHP: 35,504 (19.71%); MHP: 28,537 (15.84%)
Partilerin kazand?klar? milletvekili say?lar?:
AKP: 2; CHP: 1; MHP:0
2011 Bolu seçim sonuçlar?, yukarda aç?klad???m?z seçim form?l? çerçevesinde incelendi?inde gör?l?yor ki, AKP’nin Bolu’dan bir milletvekili daha ç?karmas? için CHP’ye oy veren gruptan sadece 732 ki?iyi, ya da di?er partilerden, veya oy kullanmayan seçmenlerden 2,900 ki?iyi kendi saf?na çekmesi gerekiyordu.
Di?er bir deyi?le, e?er AKP Bolu’da CHP’ye oy veren seçmenler içinden yaln?zca 732 ki?iyi ikna edebilse, Bolu’nun ?ç?nc? milletvekili CHP yerine AKP’li olacakt?.
2011 ?ZM?R 1. Bölge Seçimi:
Kay?tl? seçmen: 1,428,414; Oy kullanan: 1,248,322; Oy kullanmayan: 180,092; Milletvekili say?s?: 13
Baraj? geçen partilerin oylar?:
AKP: 454,390 (36.32%); CHP: 528,001 (42.38%); MHP: 134,473 (10.77%)
Partilerin kazand?klari milletvekili say?lar?:
AKP: 6; CHP: 6; MHP:1
CHP e?er ?zmir 1. Bölge’de AKP’ye oy verenlerden sadece 979 kisiyi (AKP secmeninin binde ikisini) kendi saf?na çekmi? olsayd?, ya da ba?ka partilerden veya oy vermeyenlerden 2,000 ki?iyi sand??a çekebilseydi, bu bölgeden 6 yerine 7 milletvekili ç?karacakt?.
Sonuç olarak, k?saca ozetlemek gerekirse, T?rkiye’de her partinin bir ?ehirden kaç milletvekili ç?karaca??n? belirlemek için kullan?lan modelin yap?s? nedeniyle, verilen oylar?n partiler aras?nda çok az miktarda oynamas? bile, milletvekilli da??l?mlar?n? etkiliyor.
Bu durumda ak?ll? parti yoneticileri ne yapar? Yukarda da belirtti?im ?zere, mali kaynaklar, en etkili olacak yerlerde kullan?lmal?.
Bu da ?u demektir: 2011 Bursa, Bolu ve ?zmir-Birinci Bölge seçimleri için yap?lan yukardaki analizin benzerini, ?u an itibariyle her seçim bölgesi için yapmak gerekir.
Milletvekili da??l?m?n? belirleyen (ve yukar?da aç?klanan) form?l belli oldu?una göre, ve T?rkiye’de bilimsel yöntemlerle kamu ara?t?rmalar? yapan, ve ?ehir baz?nda seçmenlerin tercihlerini ba?ar?yla tahmin eden kurulu?lar bulundu?una göre, çok az oy fark?yla kazan?l?p-kaybedilecek milletvekilliklerinin nerelerde oldu?unu ortaya ç?karmak kolay.
Bu bilgi ortaya ç?kt?ktan sonra da, kaynaklar? bu belirlenen ?ehirlere ve bölgelere aktarmak gerek.
Duha Alt?nda? ile yapt???m?z bir çal??ma gösteriyor ki, bu y?lki seçimde Meclis’e girecek olan 550 milletvekilinin yakla??k 40’? bu ?ekilde, birkaç y?z oyun, en fazla birkaç bin oyun kaymas? nedeniyle belirlenecek.
40 milletvekilli?inin bu ?ekilde kazan?l?p-kaybedilmesinin sonucu ise, tek ba??na iktidar olmak ya da olamamak, veya, muhalefette kalmak ya da iktidar orta?? olmak anlam?na gelebilir.
Parti yoneticileri bu tip bilimsel yöntemleri kullan?yorlar m?? Seçimde belli olacak!
Mükemmel bir zamanlama ve çok faydal? bir bilgi aktar?m?.
Sa?lanabilecek fayda ad?na örnek olarak,bireysel olarak oy vermemeye kesin kararl?yd?m; bir kez daha dü?ünece?im.
Te?ekkürler.
Yaziyi begenip faydali buldugunuza sevindim. Tesekkurler.
O zaman bu yeni ve dogru kararinizdan dolayi sizi kutlarim
önemli ince detaylar asl?nda birazda i?in s?rr?
Kesinlikle ayd?nlat?c? bir bilgi olmal? ( çünkü okumad?m ).
Ancak ?undan eminim ki; Ne Chp-Mhp’nin seçimleri kazan?p ülkeyi yönetmeye iste?i var, ne de AKP’nin seçimi kaybetmeye niyeti var.
?una da inan?yorum ki; AKP seçimi kazanmak için gereken tüm alt yap?s?n? kurmu?tur.
Tüm varl?klar do?ar büyür ve ölürler.
Her ça??n da yükseli? e dü?ü? dönemi vard?r.
Bu, hayat?n düzeni için gereklidir.
Guzel calisma. Secimin nasil calistigi guzel ozetlenmis, orneklenmis. Tek takildigim ufak nokta, ilk ornekte “%2 lik bir oynama” sanki B partisinin %2sinden bahsediliyormus gibi algilaniyor. Aslinda %25 ‘i %23’e cekmek, B partisinin desteginde %8 lik bir oynama anlamina geliyor. Ama gercek orneklerde goruluyor secimin yapisindan oturu kimi bolgelerde bundan daha ufak oynamalar ciddi degisimlere sebep olabiliyor.
Mukemmel bir yazi. Bu hesaba gore Akp nin iktidardan dusmesi icin yanlizca 10 bin oy gerekiyor.
Müthi? derecede bilgilendirici bir yaz? olmu?, te?ekkürler.
Yillardir oy veren biri olarak ilk kez secim sisteminin en temel matematigi hakkindaki bu temel bilgiyi ogreniyorum. Cok tesekkurler emeginiz icin. Ben HDP ye oy verecem ve ozellikle bizim icin bir cok yerde cok kucuk oy oranlarinin bile ne kadar onemli oldugunu simdi daha iyi anliyorum.
Cok tesekkurler faydali bilgiler icin. Rakamlar bazen cok daha fazla sey soyluyor, okumasini bilene:)
Eme?e sayg?s?zl?k yapmaktan çekinerek soruyorum..
??in özü Hdp baraj? a?sadsa ,Ak parti tek ba??na iktidar olmasa diyorsun..
Bu seçimin 1,2,3,4 partileri belli ama oranlar? belli de?il…
O parti yöneticileri senin tezlerini yorumlasinlar tamam da biraz neden
1. olamayacaklarina baksalar.
Bence bu millet bir daha asla Chp yi tek ba??na iktidar yapmayacak..
Bu partilerin hepsi bir ideoloji sat?yor,hatta akp d???ndakiler daha net sat?yor…Bir gün bamba?ka bir olu?um, tarihe ve de?erlerine sahip ç?k?p, yeniden yükseli? hedeflerini aç?klay?p, akedemisyenlerden olu?an bir parti kurulur ise iktidar? devral?r.
Köro?lu: Silah icat oldu mertlik bozuldu!
Derken
Güçlü olan sistemi silah gibi kullan?yor kazan?yor yine, yani!
Siyasetle “amatör” olarak ilgilenenler bu durumun fark?nda olmasalar da, yerel gazeteciler, parti te?kilatlar?nda çal??anlar ve özellikle de milletvekili adaylar? fena halde fark?ndad?r. Özellikle Ak Parti’nin ilçenin de ötesine geçerek mahalle ve hatta sand?k baz?nda te?kilatland???n? ve önceki seçim sonuçlar?n? mikro ölçekte analiz ederek oyunu artt?rmak için gayret gösterdi?ini görüyoruz.
Bu konunun önümüzdeki seçimlerde ?öyle bir etkisi daha olacak. HDP’nin seçime parti olarak girecek olmas? ve HDP’ye gidecek oylar?n önemli ölçüde CHP’den gelecek olmas? nedeniyle, HDP milletvekili ç?karmad??? seçim çevrelerinde bile CHP’nin milletvekili kaybetmesine yol açabilir. Hatay buna çarp?c? bir örnek. 2011’de Hatay’da BDP aday göstermemi?ti ve milletvekillikleri Ak Parti, CHP ve MHP aras?nda 5-4-1 olarak da??lm??t?. Cumhurba?kan? seçiminde Demirta? %3,5 oy ald?. ORC Ara?t?rma’n?n Ocak ay?nda yapt??? bir ankette ise HDP’nin oyu %7 olarak görünüyor ve bu oylar esas olarak CHP’den kaym?? görünüyor. %7lik oy HDP’ye bir milletvekili ç?karmaya yetmiyor ama bu oylar CHP’ye bir milletvekili kaybettirmeye yetiyor. Bu konuda blogumda bir yaz? yazm??t?m:
http://iradeimilliye.blogspot.com.tr/2015/03/hdpnin-baraj-gecse-de-gecmese-de-secim.html
Bilgilerin bilimsel ve objektif olmas? bizim pek al???k olmad???m?z durum. Umuyorum bu çal??malar arts?n. Bilgi üzerine kurulu sistemler ba?ar?n?n gerek ko?ullar?ndand?r.
Cok aciklayici bir yazi, ancak genel kabul olarak partilerin eforlarini rasyonel olarak harcayamadiklari uzerine kurulu. Yani a partisi su kadar secmeni ikna edebilseydi, b partisi bunu sandiga getirebilseydi gibi. Oysa tum partiler rasyonel davranmis, eforlarini sonuna kadar akillica harcamis ve bu sonuclar cikmis (denge durumu) kabulu yapilsa belki daha farkli bir analiz gerekebilirdi. Ayrica zaman zaman partiler rakibinin maliyetini arttirmak icin de belirli bolgelerde stratejik davranip fazla kaynak aktarabilirler, bu sanki oyun teorisinden uzak bir bakis gibi geldi bana. Yine de secim sistemi ve kaynak kullanimi optimizasyonunu guzel aciklayan bir yazi, tesekkurler.
Bu tip de?erli bilgiler her mecrada daha çok payla??larak tüm seçmenlerin sand??a gitmesinin ne denli önemli oldu?unun fark?na varmalar?n? da sa?layacakt?r…
Bu yaz?da benim için hiçbir yeni bilgi yok. Ama bilmeyenler için güzel anla??l?r bir yaz? olmu?.
Bu son vekilli?i kimin kapaca?? ile ilgili 2011 seçimlerinde ??çi Partisi ?zmir’de ikinci bölgede Do?u Perinçek i ba??ms?z göstererek denedi ama ba?ar?l? olamad?.